W minionym tygodniu Minister Finansów skierował do prac realizowanych przez Stały Komitet Rady Ministrów projekt Ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Rozpoczęcie kolejnego etapu prac legislacyjnych nad wspomnianym projektem aktu normatywnego to skutek wcześniejszej reformy zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej. Weszła ona w życie z dniem 30 kwietnia 2024 r. wprowadzając tym samym zmienione wymagania dotyczące reguł fiskalnych. W Polsce, w krajowym porządku prawnym zostały one stypizowane w treści Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1270, z późn. zm.). Stąd też to ten akt prawny ulec musi nowelizacji w pierwszej kolejności. Podstawową zmianą będzie zwiększenie zakresu podmiotowego stabilizacyjnej reguły wydatkowej.
Nowelizacja dotychczas obowiązującej Ustawy o finansach publicznych dotyczyć będzie kilku obszarów. Po pierwsze, wspomniane już poszerzenie zakresu jednostek objętych stabilizacyjną regułą wydatkową, m.in. o Zakład Ubezpieczeń Społecznych, państwowe osoby prawne czy też instytucje gospodarki budżetowej.
Po drugie, rozszerzenie kręgu podmiotów, których łączna kwota wydatków objęta będzie kwotą wydatków, o której mowa w art. 112aa ust. 1 ustawy o finansach publicznych, spowoduje iż jednostki, których plany finansowe zawierane są w ustawie budżetowej w formie załączników, objęte zostaną stabilizacyjną regułą wydatkową. Dla całościowego ukazania tła projektowanych rozwiązań dodać trzeba, że zgodnie z treścią Dyrektywy Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich (Dz.U. L 306 z 23.11.2011, p. 41–47), zmieniona dyrektywą Rady (UE) 2024/1265 z dnia 29 kwietnia 2024 r. zmieniającą dyrektywę 2011/85/UE w sprawie wymogów dotyczących ram budżetowych w państwach członkowskich, która wprowadziła do krajowego porządku prawnego instytucję stabilizacyjnej reguły wydatkowej, reguła ta ma przyczynić się do zwiększenia stabilności i spójności finansów publicznych. Dotyczy to w szczególności realizacji przez państwa członkowskie Unii Europejskiej swoich zobowiązań wynikających z treści Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Przypomnieć należy w tym miejscu fundamentalnie istotną dla prawa wspólnotowego regulację, zgodnie z którą deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych nie powinien być wyższy aniżeli 3% PKB, zaś dług tego sektora nie wyższy niż 60% PKB. Tym samym rozszerzenie zakresu oddziaływania stabilizacyjnej reguły wydatkowej wzmacnia bezpośrednio bezpieczeństwo finansowe państw Unii Europejskiej. Dlatego też stabilizacyjna reguła wydatkowa obejmie także skarbowe papiery wartościowe przekazywanych nieodpłatnie przez podmioty i organy objęte wspomnianą regułą jednostkom sektora instytucji rządowych i samorządowych.
Nie należy zapominać, że projektowana Ustawa o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw ma za zadanie również wyłączyć – zgodnie z przepisami unijnymi, współfinansowanie programów finansowanych z bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej z kwoty i limitu wydatków objętych regułą. Planuje się również dokonanie zmian w treści algorytmu określającego poziom wydatków jednostek i organów objętych stabilizacyjną regułą wydatkową oraz uczynienie przepisów ustawy o finansach publicznych bardziej kazuistycznymi w zakresie reguły.
Projektuje się również wprowadzenie przepisów umożliwiających zawieszenie stosowania reguły, co będzie mogło mieć miejsce wraz z proklamowaniem w państwie jednego ze stanów nadzwyczajnych (stan wojenny, stan wyjątkowy, stan klęski żywiołowej) bądź też w związku z wystąpieniem spowolnienia gospodarczego. W dotychczasowym stanie prawnym, obydwie powyższe przesłanki klauzuli wyjścia musiały być spełnione łącznie. Projektowana nowelizacja pozwoli zwiększyć stabilność finansów publicznych, zwłaszcza zaś w sytuacjach kryzysowych. Ujednoliceniu i swoistej standaryzacji ulec mają zasady sprawozdawczości funduszy utworzonych, powierzonych lub przekazanych Bankowi Gospodarstwa Krajowego na podstawie odrębnych ustaw.
Poza Ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, projektowana ustawa znowelizować ma również dwadzieścia siedem innych ustaw. Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie w sierpniu tego roku.
