Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) – niezależny organ Unii Europejskiej odpowiedzialny za kreowanie jednolitych ram regulacyjnych dotyczących sektora bankowego oraz jego nadzorowanie, opublikował jak co dwa lata, interesujące dane dotyczące trendów konsumenckich w poprzednim roku (2022). Zestawienie dotyczy usług finansowych pozostających w obszarze zainteresowania EBA, w szczególności zaś usług bankowych. W opublikowanym zestawieniu odniesiono się do problemu ochrony konsumentów w państwach Unii Europejskiej na rynku finansowym. Zidentyfikowano dwa kluczowe wyzwania w obszarze ochrony konsumentów, tj. problem oszustw w płatnościach detalicznych i nadmierne zadłużenie konsumentów. Dane opublikowane przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego uzyskane zostały nie tylko od organów administracji publicznej państw unijnych, ale również podmiotów reprezentujących prawa konsumentów.
Według EBA w minionym roku zauważalna była w końcu tendencja wzrostowa w obszarze depozytów. Z kolei w poprzednich latach na wartość depozytów oddziaływały niskie stopy procentowe. W tym obszarze zidentyfikowano takie ryzyka dla konsumentów jak problemy z obsługą rachunków, nieprawidłowości w zakresie stosowania stóp procentowych czy też błędne naliczanie opłat i prowizji. Ponadto wskazano, że w siedmiu unijnych krajach, tj. Austrii, Danii, Finlandii, Holandii, Irlandii, Republice Federalnej Niemiec i Szwecji praktycznie 100% obywateli w wieku powyżej 15 lat dysponuje rachunkiem płatniczym. W pozostałych państwach członkowskich Unii Europejskiej współczynnik ten waha się co do zasady od 70 do 80%. Najniższy odsetek rachunków płatniczych występuje w Rumunii oraz w Bułgarii. Zagregowane dane wskazują także, że wciąż zwiększa się stosowanie kart płatniczych - zarówno pod względem liczby, jak i wartości transakcji elektronicznych.
Z opublikowanych danych wynika także, że kredyty mieszkaniowe w Unii Europejskiej stanowią 79% ogólnego wolumenu kredytów dla gospodarstw domowych. Konstatacji tej towarzyszy jednocześnie przekonanie, że proces podwyższania stóp procentowych generować będzie trudności dla wybranych konsumentów. Zwrócono również uwagę, że w latach 2015 – 2021 wolumen kredytów konsumenckich zmniejszył się o 4%. Jednocześnie dostrzega się, że w poprzednim roku w kilku krajach zaobserwowano wzrost popytu ze strony konsumentów na tę formę kredytu. Zdaniem EBA dostrzegalne jest wszakże występowanie na rynku finansowym problemów związanych z nie dość efektywnymi procedurami oceny zdolności kredytowej, jak również nie właściwie udzielanie informacji poprzedzających zawarcie umowy kredytu. Trudności zidentyfikowano również w obszarze detalicznych transakcji elektronicznych - dotyczą one oszustw w płatnościach detalicznych, które miały miejsce przed wprowadzeniem tzw. silnego uwierzytelniania klientów (Strong Customer Authentication - SCA).
Co ciekawe, imponująco wygląda skala usług z wykorzystaniem pieniądza elektronicznego. Gdy w 2019 roku wynosiło łącznie 13,9 mld euro, to w roku 2020 było to już 17,6 mld euro. W analizowanym okresie dochodziło wszakże do sytuacji, w których zastosowanie znalazły surowe przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. W wyniku ich stosowania dochodziło do sytuacji zamrożenia rachunków.
Europejski Urząd Nadzoru Bankowego akcentuje, że największym wyzwaniem dla unijnych konsumentów w sferze szeroko rozumianego sektora usług bankowych jest wciąż proceder oszustw w obszarze płatności detalicznych. Z jednej strony wskazuje się, że implementacja rozwiązań prawnych wynikających z treści dyrektywy PSD2 ( Payment Services Directive 2) oraz standardów EBA znacznie poprawiła poziom bezpieczeństwa. Z drugiej zaś – przestępcy wciąż wykazują się pomysłowością względem swoich ofiar – w tym przypadku konsumentów. Dane wskazują, że dochodzi do intensyfikacji stosowania takich środków, jak:
- phishing;
- vishing;
- smishing;
- stosowanie oprogramowania szpiegowskiego;
- wymiana modułu tożsamości abonenta (SIM);
- podszywanie się pod tożsamość danego konsumenta;
- manipulacja.
Paradoksalnie, intensyfikacja liczby płatności detalicznych i ich nieustanna cyfryzacja sprzyja temu procesowi. Ewidentnie więc postępujący proces pozytywizacji zagrożeń w obszarze bankowości nie przekłada się w oczywisty sposób na bezpośredni wzrost bezpieczeństwa i spadek liczby przestępstw. Przykładowo, rośnie liczba nieuczciwych płatności dokonywanych w celu zakupu kryptoaktywów.
Ponadto w minionym roku, tak niekorzystne dla konsumentów procesy jak zwiększająca się inflacja, ogólny wzrost kosztów życia i wyższe koszty kredytu dla konsumentów przyczyniają się do petryfikacji takich zjawisk jak występowanie zaległości w płatnościach czy też nadmierne zadłużenie konsumentów.
Skonstatować trzeba, że zidentyfikowane zagrożenia świadczą o wyjątkowym znaczeniu działań mających pozwolić na podnoszenie świadomości konsumentów oraz udoskonalanie przez instytucje finansowe stosowanych systemów informatycznych. Raport EBA stanowi także istotny przyczynek do dalszego rozwoju przepisów bankowych dotyczących bezpieczeństwa konsumentów na szczeblu wspólnotowym.
