Zdaniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dostrzec należy problem zagwarantowania producentom rolnym określonego poziomu ochrony ich interesów – w postaci rekompensaty ,,z tytułu utraty przychodów” uzyskiwanych z działalności rolniczej, w przypadku ogłoszenia przez nabywców upadłości. Zdaniem ministra właściwego ds. rolnictwa konieczność ochrony producentów rolnych generuje pilną potrzebę systemowego zagwarantowania ich bezpieczeństwa finansowego w drodze przyjęcia nowych przepisów. Dlatego też 17 lutego br. wnioskodawca, tj. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi skierował do konsultacji publicznych i uzgodnień międzyresortowych projekt Ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa.
Na wstępie zaznaczyć trzeba, że dotychczas obowiązujące przepisy Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, stanowiące podstawę do wypłaty należności za sprzedane produkty rolne, wskazują, że zryczałtowany zwrot podatku zwiększa u nabywcy produktów rolnych kwotę podatku naliczonego w okresie rozliczeniowym, w którym dokonano zapłaty. Jednakże musi zostać spełniony warunek, iż:
- nabycie produktów rolnych jest związane z dostawą opodatkowaną,
- zapłata należności za produkty rolne, obejmująca również kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku, nastąpiła na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego lub na jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest on członkiem,
- w dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty należności za produkty rolne zostaną podane numer i data wystawienia faktury potwierdzającej nabycie tych produktów albo na fakturze potwierdzającej zakup produktów rolnych podano dane identyfikacyjne dokumentu stwierdzającego dokonanie zapłaty.
Dotychczas obowiązujące rozwiązania prawne nie gwarantują wszakże producentowi rolnemu zapłaty w przypadku wystąpienia sytuacji upadłości nabywcy. Jakkolwiek w uzasadnieniu do projektu omawianej ustawy uwypukla się fakt obecności w przepisach Prawa Upadłościowego, rozwiązania umożliwiającego w ramach podstępowania upadłościowego uzyskanie przez producenta zaległych należności. Te bowiem zalicza się do podlegających zaspokojeniu z funduszów masy upadłości w pierwszej kolejności. Nie mniej skuteczność tych przepisów nie zawsze jest zadowalająca. Ponadto jak wskazuje wnioskodawca ,,Funkcjonujące przepisy unijne w zakresie pomocy publicznej dla producentów rolnych nie przewidują dopłat do składek ubezpieczenia od ryzyka upadłości podmiotów nabywających produkty rolne od rolników." Dlatego też zdaniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w sytuacji upadłości nabywców i utraty z tym związanych dochodów producenta, istnieje wyraźne zagrożenie dla producenta rolnego, które przełożyć się może wprost na trudności związane ze spłatą zobowiązań finansowych ciążących na producencie.
W związku z powyższym, projekt Ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa umożliwić ma wypracowanie rozwiązania systemowego, którego zasadniczym elementem będzie utworzenie Funduszu Ochrony Rolnictwa. Wpłaty na Fundusz będą naliczane w wysokości 0,25% wartości netto produktów rolnych, nabytych od producentów rolnych w rozumieniu art. 3 pkt 3 Ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności i przekazywane na Fundusz przez podmioty prowadzące skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych. Zaznaczyć należy, że zgodnie z treścią art. 2 projektu ustawy, Fundusz Ochrony Rolnictwa ma stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponować będzie Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Podmioty zobowiązane do wpłat na przyszły fundusz, składać będą dyrektorowi oddziału terenowego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, na formularzu opracowanym i udostępnionym przez Krajowy Ośrodek na jego stronie, kwartalne deklaracje o wysokości naliczonych wpłat na Fundusz w terminie do 26 dnia miesiąca następującego po danym kwartale. W deklaracji będą uwzględnione takie dane, jak:
1) nazwa, siedziba i adres albo imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres podmiotu naliczającego i przekazującego wpłatę na Fundusz;
2) określenie rodzaju, ilości i wartości nabytych produktów rolnych, stanowiących podstawę naliczenia wpłaty na Fundusz;
3) kwotę należną z tytułu wpłaty na Fundusz za dany kwartał.
Dodać trzeba, że rekompensata, o którą będzie mógł się ubiegać producent rolny, który nie otrzymał zapłaty za produkty rolne zbyte podmiotowi który stał się niewypłacalny, zgodnie z treścią art. 10 projektu, stanowić będzie iloczyn procentowej stawki i kwoty wierzytelności netto za zbyte produkty rolne, za które producent rolny nie otrzymał zapłaty.
Do dochodów projektowanego funduszu zaliczać się będzie wpłaty na fundusz, odsetki bankowe od środków finansowych gromadzonych na Funduszu oraz z tytułu oprocentowania lokat, środki finansowe odzyskane od podmiotów zobowiązanych oraz wpływy z kar pieniężnych. Obecność tych ostatnich wynikać ma z przyznania Dyrektorowi Generalnemu Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa kompetencji do nakładania kar pieniężnych, w tym między innymi za nieterminowe przekazywanie deklaracji kwartalnej przez podmioty obowiązane do wpłat na fundusz. Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2023 r.
