W końcu stycznia br. doszło do podpisania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o Systemie Informacji Finansowej. Wspomniany akt prawny odgrywać będzie istotną rolę dla gwarantowania bezpieczeństwa rynku finansowego oraz przeciwdziałania finansowania terroryzmu. Uelastyczni również współpracę organów ścigania na płaszczyźnie międzynarodowej.
Podkreślić trzeba, że Rada Ministrów zainicjowała prace nad nową ustawą w wyniku wejścia w życie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE (Dz. Urz. UE L 156 z 19.06.2018). Wspomniana unijna dyrektywa stanowiła odpowiedź na wyzwania związane ze współczesnym obliczem finansowania terroryzmu i przestępczości zorganizowanej. Projektując jej treść unijny ustawodawca bazował na doświadczeniach europejskich organów ścigania związanych z zamachami terrorystycznymi, które miały miejsce we Francji oraz Belgii. Interesującym faktem jest, że odniesiono się również do skutków, jakie wywołała tzw. Afera Panama Papers. Dotyczyła ona ukrywania dochodów, w tym pochodzących z nielegalnych źródeł w tzw. rajach podatkowych.
Celem omawianej dyrektywy z 2018 roku jest wdrożenie rozwiązań prawnych pozwalających na zwiększenie transparentności przepływów finansowych dokonywanych w systemie finansowym - w rezultacie zaś – bardziej efektywne funkcjonowanie organów mających wykrywać środki finansowe pochodzące z działalności o charakterze przestępczym lub mogących służyć finansowaniu działalności terrorystycznej. Ustawa podpisana przez głowę państwa ma również pozwolić zapewnienie stosowania Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 z dnia 11 września 2013 r. dotyczącego dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1073/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie Rady (Euratom) nr 1074/1999.
Celem wejścia w życie Ustawy o Systemie Informacji Finansowej było opracowanie rozwiązania umożliwiającego szybkie uzyskanie informacji o rachunkach prowadzonych dla osób i podmiotów powiązanych z poważną przestępczością przez organy publiczne. Dlatego też nowa regulacja ustanowiła System Informacji Finansowej (SInF). Do podstawowych zadań nowego systemu informatycznego ustawa zalicza m.in.:
- przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
- rozpoznawanie i wykrywanie przestępstwa katalogowego oraz zapobieganie przestępstwu katalogowemu lub wspomaganie prowadzenia postępowania karnego w sprawie przestępstwa katalogowego, a także w celu identyfikacji, wykrycia lub zabezpieczenia mienia pochodzącego z takiego przestępstwa.
W treści art. 1 ustawy wskazuje się, że celem ustawy jest określenie zasad funkcjonowania Systemu Informacji Finansowej, tj.: instytucji zobowiązanych do przekazywania informacji do nowego systemu, zakresu informacji tam przekazywanych, podmiotów uprawnionych do uzyskiwania informacji zgromadzonych w SInF, jak i zasad przetwarzania informacji zgromadzonych. Ustawa stanowi, że organem właściwym w sprawach Systemu Informacji Finansowej jest Szef Krajowej Administracji Skarbowej.
Do innych zadań, których realizację umożliwiać będzie System Informacji Finansowej zaliczyć trzeba w szczególności wykorzystywanie systemu i jego funkcjonalności na potrzeby postępowań sprawdzających i postępowań bezpieczeństwa przemysłowego, realizowanie przez krajowe organy wymiaru sprawiedliwości wniosków z państw obcych o udzielenie pomocy prawnej związanych z prowadzonymi sprawami dotyczącymi tzw. przestępstw katalogowych, czy też wymianę informacji w ramach dochodzeń realizowanych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych.
Wyjaśnić trzeba, że termin ,,przestępstwo katalogowe”, którym posługuje się nowa ustawa w ślad za regulacjami unijnymi dotyczy takich przestępstw jak terroryzm, zabójstwo, wzięcie zakładnika, handel ludźmi, przestępczość zorganizowana, oszustwo, nielegalny handel bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, manipulacja na rynku finansowym, podrabianie i piractwo produktów, fałszowanie dokumentów urzędowych czy też zbrodnie międzynarodowe ścigane przez Międzynarodowy Trybunał Karny takie jak ludobójstwo, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości czy też zbrodnia agresji. Katalog ten jest jak widać bardzo zróżnicowany.
Katalog podmiotów uprawnionych do uzyskiwania danych z systemu jest szeroki i obejmuje między innymi Prokuratora Krajowego, prokuratorów regionalnych, sądy apelacyjne, Komendanta Głównego Policji, Komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji, Szefów CBA, ABW, AW, SKW, SWW, Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, dyrektorów izb administracji skarbowej, jak i Komendanta Głównego Straży Granicznej. Ustawa wejdzie w życie 6 lutego 2023 roku.
