3 stycznia 2023 roku Marszałek Sejmu skierowała do pierwszego czytania w Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi rządowy projekt Ustawy o zmianie ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu. Projekt mający na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej wpłynął do laski marszałkowskiej jeszcze w roku ubiegłym, tj. 29 grudnia 2022 roku.
Zdaniem organu odpowiedzialnego za projekt nowej ustawy, tj. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, unijne przepisy regulujące wspólną organizację rynków rolnych dopuszczają współfinansowanie ze środków budżetu Unii Europejskiej funduszy operacyjnych organizacji producentów i ich zrzeszeń działających w sektorze owoców i warzyw, przeznaczonych na realizację działań i inwestycji ujętych w zatwierdzonym programie operacyjnym. Ponieważ nowa perspektywa finansowa Wspólnej Polityki Rolnej ulegnie zmianie, ,,wdrażanie programów operacyjnych zatwierdzonych w oparciu o aktualnie obowiązujące przepisy rozporządzenia nr 1308/2013 będzie możliwe do końca 2025 r". Stąd też zdaniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oceniając dotychczasowe stosowanie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 671, z późn. zm.), zachodzi potrzeba poddania nowelizacji Ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r.
o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu (Dz. U. z 2022 r. poz. 2101).
Dotychczasowe funkcjonowanie w obrocie prawnym Ustawy z 19 grudnia 2003 roku pozwoliło skonstatować, że dostrzegalna jest konieczność optymalizacji dotychczasowego aktu normatywnego. W szczególności jest to widoczne sferze uwzględniania w decyzjach przyznających pomoc finansową kwot zwiększenia pomocy w przypadkach określonych w przepisach Unii lub kwot obniżki pomocy określonych w ustawie. MRiRW podkreśla, że obecnie ustawa nie przewiduje ustalania wysokości wsparcia za produkty podlegające operacji wycofywania z rynku, ustalania rocznego pułapu pomocy finansowej na dofinansowanie funduszu operacyjnego, w sposób, o jaki wnioskują organizacje producentów w tym sektorze oraz corocznego obliczania poziomu zorganizowania rynku, na podstawie którego jest możliwe zwiększenie wkładu finansowego Unii Europejskiej do funduszu operacyjnego
i wskazanie sposobu obliczania tego odsetka. Wspólnotowe przepisy nie przewidują również sankcji za wykorzystywanie funduszu operacyjnego, który ma służyć wyłącznie do finansowania programu operacyjnego, niezgodnie z jego przeznaczeniem. Tym samym beneficjenci pomocy finansowej mają możliwość wydania środków funduszy operacyjnych niezgodnie z ich przeznaczeniem.
W projekcie proponuje się, aby stypizować sposób określania wysokości wsparcia finansowego za produkty podlegające operacji wycofywania z rynku, z uwzględnieniem warunku, że wysokość kwoty wsparcia za takie produkty będzie niższa od ich aktualnych cen rynkowych. Ma to zapobiegać nieuzasadnionemu korzystaniu z tego działania kryzysowego, tj. wycofywania produktów z rynku zamiast wprowadzania ich do obrotu. Wysokość wsparcia za produkt wycofany z rynku będzie ustalana przez dyrektora oddziału ARiMR na podstawie kosztów poniesionych przez organizację producentów na zakup produktu podlegającego wycofywaniu od producentów. Określony ma zostać również sposób ustalania rocznego pułapu pomocy na dofinansowanie funduszu operacyjnego organizacji producentów.
Swoiste novum stanowić będzie wyposażenie Prezesa Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa w uprawnienie do corocznego weryfikowania, czy spełniony jest warunek udzielenia organizacjom producentów owoców i warzyw lub ich zrzeszeniom zwiększonej pomocy, wynikający ze wspólnotowych regulacji. Organ sprawdzać będzie - ,,czy udział wartości produkcji owoców i warzyw skierowanej w Polsce na rynek za pośrednictwem organizacji producentów owoców i warzyw stanowi mniej niż 20% łącznej wartości produkcji sektora owoców i warzyw wprowadzonej do obrotu". W ramach nowelizacji ustanowiony ma być również obowiązek przedkładania kopii protokołu kontroli produktów objętych operacją wycofania z rynku, przeprowadzonej przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Rozbudowie ulegną również – co wpisuje się
w obecną od lat w polskim prawodawstwie tendencję do rozbudowy przepisów karnych – regulacje dotyczące możliwości nakładania przez dyrektora oddziału regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kar za:
- wykorzystywanie przez organizację producentów owoców i warzyw środków finansowych zgromadzonych na funduszu operacyjnym w sposób niezgodny z przeznaczeniem;
- nieprzestrzeganie przez organizację producentów zobowiązania wykorzystywania zgodnie z przeznaczeniem inwestycji zrealizowanych ze współfinansowaniem ze środków unijnych oraz za uniemożliwianie przeprowadzenia kontroli spełniania takiego zobowiązania.
Jakkolwiek w tym miejscu uczynić należy zastrzeżenie dodając, że oblig ustanowienia sankcji w prawie krajowym wynika wprost z treści art. 76 rozporządzenia 2017/891 z dnia 13 marca 2017 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do sektora owoców i warzyw oraz sektora przetworzonych owoców i warzyw, uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do kar, które mają być stosowane w tych sektorach, a także zmieniające rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 543/2011 - zgodnie z którym państwa członkowskie stosują kary na szczeblu krajowym w odniesieniu do nieprawidłowości dotyczących wymogów określonych w przepisach UE. Art. 76 stanowi, że kary te muszą być są skuteczne, proporcjonalne i odstraszające w celu zapewnienia odpowiedniej ochrony interesów finansowych Unii.
Zgodnie z projektem planuje się, że ustawa wejdzie w życie po upływie trzydziestu dni od dnia ogłoszenia.
