Parlament Europejski i Rada w dyrektywie 2021/2101 z dnia z dnia 24 listopada 2021 r. zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji o podatku dochodowym przez niektóre jednostki i oddziały odniosły się do często poruszanej na forum instytucji Unii Europejskiej kwestii, tj. konieczności przeciwdziałania zjawisku unikania przez przedsiębiorców należnego opodatkowania.
Podkreślić jednocześnie trzeba, że już wcześniej problem ten doczekał się częściowej normatywizacji w treści dyrektywy Rady 2011/16/UE z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania i uchylającej dyrektywę 77/799/EWG. Została ona implementowana do polskiego porządku prawnego mocą Ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (Dz.U. 2021 poz. 626). Obecnie celem prac legislacyjnych Rady Ministrów jest implementacja do systemu polskiego prawa rozwiązań obecnych w treści dyrektywy 2021/2101.
W związku z powyższym Minister Finansów podjął prace nad projektem Ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz zmianie ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Wnioskodawca podkreśla, że w wyniku realizowania przez międzynarodowe przedsiębiorstwa agresywnego planowania podatkowego, wykorzystania luk w krajowych i międzynarodowych przepisach podatkowych oraz przenoszenia zysków pomiędzy krajami członkowskimi Unii Europejskiej, kraje wspólnoty tracą rocznie od 50 do 70 miliardów Euro. Zdaniem zarówno unijnego, jak i krajowego ustawodawcy takie postępowanie ze strony międzynarodowych firm podważa spójność polityki podatkowej zarówno poszczególnych krajów Unii Europejskiej, jak i całej organizacji. Ponadto podważa jakże kluczową dla europejskiej kultury prawnej zasadę demokratycznego państwa prawnego.
Istota unijnej Dyrektywy 2021/2101 polega na nałożeniu na duże przedsiębiorstwa wielonarodowe posiadające siedzibę na obszarze Unii Europejskiej, jak i przedsiębiorstwa spoza obszaru UE, które prowadzą działalność gospodarczą w Unii za pośrednictwem oddziału lub spółki zależnej, konieczności publicznego ujawnienia informacji o zapłaconym podatku dochodowym oraz innych informacji związanych z podatkami w ujęciu na poszczególne kraje członkowskie. Sprawozdania przedsiębiorstw i dane w nich zawarte będą ujawniane odrębnie dla krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w których dane przedsiębiorstwo prowadzi działalność. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że: ,,Udostępnianie publicznie informacji na temat podatków zapłaconych w miejscu, w którym rzeczywiście został wygenerowany zysk, ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia przejrzystości podatkowej. Sprawozdawczość w podziale na kraje może wzmocnić zaufanie publiczne i zwiększyć społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw przez przyczynianie się – poprzez płacenie podatków – do dobrobytu w kraju, w którym prowadzona jest działalność. Może ona również wspierać świadomą debatę na temat potencjalnych braków w systemach podatkowych."
Omawiany projekt wprowadzi do Ustawy o rachunkowości obowiązek tworzenia sprawozdań o podatku dochodowym, który to oblig dotyczyć będzie wszystkich dużych przedsiębiorstw wielonarodowych. Te ostatnie definiuje się jako jednostki dominujące najwyższego szczebla grupy kapitałowej i jednostki samodzielne o odpowiednio skonsolidowanych przychodach - dla jednostek dominujących najwyższego szczebla - i przychodach - dla jednostek samodzielnych, przekraczających w kolejnych dwóch latach kwotę 750 milionów Euro. Stąd też w związku z wprowadzeniem nowego obowiązku sprawozdawczego, rozszerzono zakres stosowania dotychczasowego przepisu o sprawozdanie o podatku dochodowym. Uzupełniony mają zostać również wykaz pojęć, jakimi posługuje się ustawodawca w treści aktu normatywnego. W szczególności określa się terminy takie jak: jednostka dominująca najwyższego szczebla, jednostka samodzielna, jurysdykcja podatkowa jak i przychodów dla celów określenia progu przychodów, od wartości którego jednostki będą zobowiązane do sporządzania sprawozdania o podatku dochodowym.
Nowa ustawa ustanowi również możliwość odstąpienia od sporządzania sprawozdania o podatku dochodowym zgodnie z ustawą o rachunkowości w sytuacji, gdy:
- jednostka samodzielna, w tym jej oddziały, lub jednostka dominująca najwyższego szczebla i jej wszystkie jednostki zależne oraz ich oddziały, mają siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności lub stałą działalność gospodarczą wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- jednostka samodzielna lub jednostka dominująca najwyższego szczebla, ujawnią sprawozdanie zgodnie z art. 111a. ust. 1 pkt 1 i ust. 2 Ustawy Prawo bankowe. Zgodnie z treścią art. 111a. ust. 1 pkt 1 Bank podaje w sprawozdaniu z działalności jednostki, o którym mowa w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, dodatkowo informacje o jego działalności w podziale na poszczególne państwa członkowskie i państwa trzecie, w których posiada podmioty zależne, na zasadzie skonsolidowanej za dany rok obrotowy.
Planuje się, że ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
