Dla większości nieprzetworzonych produktów spożywczych prawo unijne wprowadziło wymóg podawania kraju pochodzenia obowiązujący jednakowo we wszystkich państwach UE. Obowiązkowe podawanie kraju pochodzenia wymagane jest na podstawie przepisów unijnych dla :
- świeżych owoców i warzyw;
- wołowiny i cielęciny (tu konieczność podawania kraju urodzenia, chowu, uboju i rozbioru);
- ryb i owoców morza (zarówno dla opakowanych jak i sprzedawanych luzem);
- miodu;
- wina (kraj, w którym wyprodukowane są winogrona);
- oliwy z oliwek;
- jaj (nadruk symbolu literowego kraju pochodzenia);
- drobiu importowanego spoza UE;
- surowego, pakowanego mięsa ze świń, kóz, owiec i drobiu (kaczki, gęsi, kury, indyki).
Dla pozostałych środków spożywczych stosuje się ogólne przepisy dotyczące wskazywania kraju pochodzenia rozporządzenia (UE) nr 1160/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Zgodnie z tymi przepisami podawanie kraju pochodzenia jest dobrowolne. Trzeba podać kraj pochodzenia tylko w przypadku, gdy brak tej informacji mógłby w istotnym stopniu wprowadzić konsumenta w błąd, tj. gdyby informacje towarzyszące środkowi spożywczemu lub etykieta jako całość mogły sugerować, że dany środek spożywczy pochodzi z innego kraju lub miejsca (na przykład, gdy w nazwie produktu użyto nazwy kraju, rysunku przedstawiającego flagę, wizerunku budynku charakterystycznego dla jakiegoś kraju, podczas gdy produkt pochodziłby z innego kraju).
Dodatkowo na poziomie UE zostały określone zasady uzupełniania podanej w oznakowaniu produktu spożywczego informacji o kraju pochodzenia tego produktu informacją o pochodzeniu jego podstawowych składników (jeśli ich pochodzenie jest inne niż gotowego produktu).
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/775 z dnia 28 maja 2018 r. ustanawiające zasady stosowania art. 26 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, w odniesieniu do reguł dotyczących wskazywania kraju lub miejsca pochodzenia podstawowego składnika środka spożywczego opublikowane w maju 2018 r. zacznie obowiązywać od dnia 1 kwietnia 2020 r. Rozporządzenie to określa zasady podawania w oznakowaniu informacji o pochodzeniu „składnika podstawowego” (tj. najważniejszego ilościowo lub jakościowo), w przypadku, gdy podmiot odpowiadający za oznakowanie produktu umieści na opakowaniu w jakiejkolwiek formie - w postaci oświadczeń, ilustracji, symboli lub wyrażeń, odnoszących się do miejsc lub obszarów geograficznych – informacje odnoszące się lub sugerujące kraj lub miejsce pochodzenia środka spożywczego, a pochodzenie „składnika podstawowego” jest inne niż kraj/miejsce pochodzenia tego środka spożywczego.
Od powyższej zasady wyjątek został ustanowiony tylko w przypadku podania w nazwach zwyczajowych i ogólnych nazw geograficznych uznając, że nazwy zwyczajowe są znane konsumentom i nikt nie wyobraża sobie na przykład, że kupując „fasolkę po bretońsku” nabył produkt pochodzący z Bretanii.
Do tego rozporządzenia Komisja Europejska ma opracować wytyczne. Obecnie trwa analiza pytań i problemów związanych z interpretacją ww. rozporządzenia zgłoszonych przez państwa UE. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi również zgłosiło pytania i wątpliwości przesłane przez organizacje branżowe, służby kontrolne i instytuty naukowe.
Polskie przepisy w zakresie obowiązkowego wskazywania pochodzenia mięsa sprzedawanego bez opakowań i ziemniaków bez opakowań i w opakowaniach.
- Od kwietnia 2018 r. obowiązuje wymóg krajowy dot. podawania kraju pochodzenia w przypadku sprzedawanego „na wagę”, nieopakowanego świeżego, schłodzonego i zamrożonego mięsa ze świń, owiec, kóz i drobiu (kaczki, gęsi, kury, indyki).
Przepis ten opracowany w MRiRW stanowi uzupełnienie przepisów unijnych obowiązujących we wszystkich państwach członkowskich, a dotyczących ww. rodzajów mięsa sprzedawanego w opakowaniach.
- W 2018 r. w MRiRW został opracowany projekt rozporządzenia wprowadzającego obowiązek podawania kraju pochodzenia dla ziemniaków oferowanych konsumentom krajowym, zarówno w przypadku ziemniaków sprzedawanych luzem jak i w opakowaniach. Informacja ta składać się ma z nazwy kraju pochodzenia ziemniaków wraz z wizerunkiem flagi tego kraju.
Ziemniaki są jedynym sprzedawanym w Polsce w tak dużej ilości warzywem, które nie jest objęte obowiązkiem podawania kraju pochodzenia (dla pozostałych warzyw i owoców obowiązek ten został wprowadzony przepisami unijnymi).
Obecnie projekt podlega ocenie Komisji Europejskiej i państw członkowskich (notyfikacja).
Znakowanie środków spożywczych dobrowolną informacją „Produkt polski”
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom konsumentów polskich w MRiRW opracowano przepisy ustalające jednolite kryteria umożliwiające producentom żywności, podawanie na opakowaniu informacji „Produkt polski”.
Przepisy w tej sprawie zostały wdrożone ustawą z dnia 4 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. z 13.12.2016, poz. 2007) i zaczęły obowiązywać z dniem 1 stycznia 2017 r. Określono w nich warunki dotyczące informacji „Produkt polski”, która może być umieszczana na produktach na zasadzie dobrowolności. Informacja „Produkt polski” może być podawana na produktach, których surowce rolne pochodzą z krajowej produkcji. Dopuszcza się użycie do 25% surowców pochodzenia obcego, jeżeli są to surowce nie produkowane w kraju (np. bakalie typu rodzynki, czy skórka pomarańczowa).
Przyjęte przy tworzeniu projektu „kryterium surowcowe” uwzględniało wyniki badań konsumenckich wskazujące na wzrost liczby polskich konsumentów preferujących środki spożywcze, w których wykorzystano krajowe surowce oraz miało na celu zachęcenie przedsiębiorców do wykorzystywania w przetwórstwie w większym stopniu surowców rolnych krajowego pochodzenia.
Na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakładce „jakość żywności” zostało umieszczone logo „Produkt polski” z możliwością jego pobrania i wykorzystania przez zainteresowane podmioty. (https://www.gov.pl/rolnictwo/produkt-polski) .
Szczegółowych informacji udziela Departament Promocji i Jakości Żywności MRiRW.