W dniu 20 września br. Prezydent Rzeczypospolitej  Andrzej Duda skierował na ręce Marszałka Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Głównym założeniem proponowanej nowelizacji jest likwidacja możliwości naliczania odsetek od odsetek. Tego samego dnia projekt wraz z uzasadnieniem został skierowany do Biura Legislacyjnego Sejmu, zaś w dniu 25 września przesłany do konsultacji do Sądu Najwyższego, Związku Banków Polskich, Business Center Club, Krajowego Związku Banków Spółdzielczych, SKOK, Krajowej Rady Biegłych Rewidentów czy też do Konfederacji Lewiatan.

     Sam projekt ustawy przedłożony do Sejmu jest wyjątkowo krótki. Zawarto w nim mianowicie, że:

Art. 1.

W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025, 1104 i 1629) w art. 482 uchyla się § 2.

Art.  2.

Do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Art. 3.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

      Przypomnieć należy, że proponowany do nowelizacji art. 482 Kodeksu Cywilnego stanowi:

,,Art. 482. § 1. Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. § 2. Przepis paragrafu poprzedzającego nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.” z czego jedynie § 2 tego artykułu ma zostać uchylony. Art. 482 Kodeksu Cywilnego dotyczy likwidacji nieuzasadnionej zdaniem Prezydenta, sytuacji uprzywilejowania instytucji kredytowych w zakresie prawa do naliczania odsetek od odsetek. Generalizując, art. 482 stanowi o zakazie anatocyzmu, a więc ustanowionego prawem zakazu do naliczania wspomnianych już odsetek od odsetek. Od zakazu anatocyzmu inaczej zwanego tzw. kapitalizacją odsetek, przewidziane są w obecnym stanie prawnym wyjątki. Najważniejszym z nich jest właśnie możliwość naliczania odsetek od odsetek związanych z udzielaniem pożyczek długoterminowych przez instytucje kredytowe. Do pozostałych dopuszczonych prawem wyjątków zaliczyć można sytuację, gdy po pierwsze, strony  umówiły  się,  już  po  powstaniu  odsetek na ich kapitalizację oraz  po drugie, gdy kapitalizacja powstała już po wytoczeniu powództwa o zaległe odsetki.

Celem nowelizacji ma być przeciwdziałanie popadaniu dłużników w tzw. pętlę kredytową. Pamiętać należy, że w sporach toczonych na linii instytucja kredytowa (wierzyciel) – konsument(dłużnik) to te pierwsze podmioty (zasadniczo banki i SKOKi) de facto i de iure mają silniejszą pozycję w toczonym sporze.  Dodać należy, że cytowany uprzednio § 2 art. 482 a więc ten swoisty wyjątek dopuszczający stosowanie kapitalizacji odsetek, znajduje w praktyce swoje zastosowanie w sporządzanych przez instytucje kredytowe umowach pożyczek długoterminowych.

 Zdaniem Prezydenta, poza ryzykiem wynikającym dla konsumentów z możliwości popadnięcia w ową pętlę zadłużenia, dla konsumentów groźny jest również faktyczny brak w polskim prawie wskazania wprost, jaką pożyczkę uznać należy za długoterminową. Obecny przepis jest niejednoznaczny. Likwidacja § 2 art. 482 usprawni również postępowanie przed sądami. Biegli powoływani przez sądy nie będą musieli już sprawdzać wysokości odsetek od odsetek naliczonych w okresie przed złożeniem pozwu do sądu.

          Projektowane vacatio legis wynosić ma 30 dni, zaś do czasu wejścia nowelizacji do obrotu prawnego, względem odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie wspomnianej ustawy będzie możliwość zastosowania wyjątku od zakazu anatocyzmu. Dla szerokiej rzeszy konsumentów istotne będzie również, iż propozycja Prezydenta będzie miała zastosowanie również do obecnie zawartych umów kredytowych wobec odsetek naliczanych po wejściu jej w życie.