W dniu 17 października br. Prezydent RP podpisał Ustawę o spółdzielniach rolników. Zasadniczym celem ustawy jest stworzenie przepisów regulujących zasady tworzenia, organizacji, działalności i likwidacji spółdzielni rolników i ich związków oraz wzmocnienie form spółdzielczych w rolnictwie.
W uzasadnieniu do projektu ustawy oraz na stronie internetowej Prezydenta RP wskazano, że celem ustawy jest wzmocnienie roli spółdzielczości w rolnictwie, co stanowi odpowiedź na potrzeby oraz oczekiwania rolników dotyczące wsparcia w zrzeszaniu się w spółdzielnie oraz ich funkcjonowania w takich podmiotach w obecnych realiach gospodarczych. Celem ustawy jest wprowadzenie przepisów, które w sposób kompleksowy będą regulowały zasady i sposób funkcjonowania spółdzielni stricte rolniczych, przez stworzenie zachęt do powoływania przez rolników tego typu podmiotów, a także lepszych warunków ekonomicznych do prowadzenia przez nich działalności. Dodać należy jednocześnie, że podmioty, które powstaną w ramach ustawy, a więc spółdzielnie rolników będą mogły liczyć na wyłączenie spod niektórych obowiązków fiskalnych. Zdaniem wnioskodawcy, tj. ministra rolnictwa, tworzenie spółdzielni rolników w świetle silnego rozdrobnienia gospodarstw rolnych w Polsce na tle państw UE, oraz rozproszenia podaży, umożliwić ma budowanie przez rolników wspólnych struktur gospodarczych pozwalających wzmacniać pozycję rynkową podmiotów o słabszym potencjale ekonomicznym z jednej strony, z drugiej zaś – będzie umożliwiać przeciwstawienie się presji cenowej odbiorców.
Już w art. 4 omawianej ustawy wskazano, że spółdzielnia rolników jest dobrowolnym zrzeszeniem osób fizycznych lub prawnych:
1) prowadzących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub prowadzących działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej, będących producentami produktów rolnych lub grup tych produktów lub prowadzących chów lub hodowlę ryb, zwanych dalej „rolnikami”,
2) niebędących rolnikami, prowadzących działalność w zakresie przechowywania, magazynowania, sortowania, pakowania lub przetwarzania produktów rolnych lub grup tych produktów, lub ryb, wytworzonych przez rolników, o których mowa w pkt 1, lub działalność usługową wspomagającą rolnictwo obejmującą świadczenie na rzecz rolników, o których mowa w pkt. 1, usług z wykorzystaniem maszyn, narzędzi lub urządzeń służących do wytwarzania przez tych rolników produktów rolnych lub grup tych produktów, lub ryb, zwanych dalej „podmiotami niebędącymi rolnikami”.
– o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.
Przedmiotem działalności spółdzielni rolników ma być prowadzenie działalności gospodarczej na rzecz członków spółdzielni w zakresie:
1) planowania prowadzonej przez rolników produkcji produktów lub grup produktów i dostosowywania jej do warunków rynkowych, ze szczególnym uwzględnieniem jej ilości i jakości;
2) koncentracji podaży oraz organizowania zbycia produktów lub grup produktów, wyprodukowanych przez rolników;
3) koncentracji popytu oraz organizowania nabycia niezbędnych rolnikom środków do produkcji produktów lub grup produktów.
Ponadto, wspomniany typ spółdzielni będzie mógł również prowadzić działalność gospodarczą w zakresie:
1) przechowywania, konfekcjonowania i standaryzacji produktów lub grup produktów, wyprodukowanych przez rolników;
2) przetwarzania produktów lub grup produktów, wyprodukowanych przez rolników, oraz obrotu uzyskanymi w ten sposób produktami przetworzonymi;
3) świadczenia na rzecz rolników usług związanych z wytwarzaniem przez nich produktów lub grup produktów;
4) zbycia produktów lub grup produktów, wyprodukowanych przez rolników;
5) upowszechniania wśród swoich członków korzystnych dla środowiska metod uprawy, technologii produkcji lub metod gospodarki odpadami;
6) prowadzenia działalności usługowej na rzecz swoich członków innej niż świadczenie usług, o których mowa w pkt 3 [tj. działalności społecznej i oświatowo-kulturalnej na rzecz swoich członków i ich środowiska.]
Dodać należy, że w rozumieniu ustawy spółdzielnia rolników będzie mogła zostać założona przez nie mniej 10 ludzi. Ustawa wskazuje również możliwość, by członkami spółdzielni rolników były wyłącznie osoby prawne, wszakże w takiej sytuacji Ustawa o spółdzielniach rolników wskazuje, że jeśli statut spółdzielni przewiduje inny sposób liczenia głosów, aniżeli wskazany w art. 36 § 2 Ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, tj. każdy członek ma jeden głos bez względu na ilość posiadanych udziałów, wówczas żaden z członków nie może mieć więcej niż 20% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, zarówno pośrednio jak i bezpośrednio.
Spółdzielnie rolników będą mogły zakładać związki spółdzielni w celu prowadzenia wskazanej wyżej działalności. Prowadzenie rejestru związków spółdzielni rolników ustawa powierzyła Krajowej Radzie Spółdzielczej.
W ustawie wskazano również, jakie dodatkowe regulacje musi uwzględniać statut spółdzielni, poza tymi wskazanymi w art. 5 § 1 Ustawy Prawo spółdzielcze. Określono również kwestie dotyczące lustracji spółdzielni oraz jej likwidacji.
Ustawa wpisuje się w popularny w ostatnim czasie trend ustawodawcy do umieszczania rozdziału dotyczącego przepisów karnych w coraz większej liczbie aktów prawnych rangi ustawowej. Nie inaczej jest i we wspomnianej ustawie. I tak, art. 18 ustawy stanowi, że:
- Kto, będąc członkiem zarządu spółdzielni rolników albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółdzielni rolników mimo powstania warunków uzasadniających upadłość spółdzielni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
- Kto, będąc członkiem organu spółdzielni rolników albo likwidatorem wbrew przepisom ustawy:
1) nie poddaje spółdzielni rolników lustracji,
2) nie udziela lub udziela niezgodnych ze stanem faktycznym wyjaśnień lustratorowi, nie dopuszcza go do pełnienia obowiązków lub nie przedkłada stosownych dokumentów,
3) nie udostępnia członkom spółdzielni rolników protokołu lustracji,
4) nie zwołuje walnego zgromadzenia, zebrania przedstawicieli albo zebrań grup członkowskich poprzedzających zebranie przedstawicieli,
5) nie przygotowuje w terminie dokumentów dotyczących dokonania podziału w spółdzielni, o którym mowa w art. 108b ustawy – Prawo spółdzielcze, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
- Kto, będąc członkiem organu spółdzielni rolników albo likwidatorem, ogłasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je organom spółdzielni rolników, władzom państwowym, członkom spółdzielni rolników lub lustratorowi, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
- Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Przyjęcie Ustawy o spółdzielniach rolników wiąże się również z koniecznością zmian w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, ustawie z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawie z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Vacatio legis ustawy określono na 30 dni.
