3 sierpnia br. Minister Finansów rozesłał pismo, w ramach uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji publicznych, w związku z zakończeniem pierwszego etapu prac nad projektem: Rozporządzenia w sprawie trybu i warunków postępowania banków świadczących usługi w odniesieniu do lokat strukturyzowanych.
Czas zgłaszania uwag w ramach administracji rządowej oraz podmiotów zewnętrznych został określony do dnia 17 sierpnia 2018 r.
Przypomnieć należy, że przyjęcie przez parlament ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 685) jednocześnie wymusiło znowelizowanie treści ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1876, z późn. zm.). Konkretnie, w art. 88n ustawy Prawo bankowe, ustawodawca zawarł delegację ustawową skierowaną do ministra właściwego do spraw instytucji finansowych
(tj. Ministra Finansów), polegającą na upoważnieniu Ministra Finansów do wydania rozporządzenia regulującego, jak wskazano w uzasadnieniu do projektu:
(1) trybu i warunków postępowania banków świadczących usługi w odniesieniu do lokat strukturyzowanych w zakresie:
(a) traktowania klientów jak klientów profesjonalnych lub klientów detalicznych zgodnie z art. 88b ust. 1 i 2 Prawa bankowego,
(b) świadczenia usług w odniesieniu do lokat strukturyzowanych, w tym w zakresie świadczenia usług na rzecz kategorii klientów, o których mowa w art. 88b ust. 4 Prawa bankowego,
(c) przyjmowania lub przekazywania jakichkolwiek świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych w związku z prowadzeniem usług w odniesieniu do lokat strukturyzowanych,
(d) przekazywania sprawozdań, o których mowa w art. 88j ust. 1 Prawa bankowego, w tym treści tych sprawozdań oraz terminów ich przekazywania klientowi, i
(e) opracowywania, rekomendowania, oferowania, zawierania lub umożliwiania zawarcia umowy lokaty strukturyzowanej;
(2) szczegółowych kryteriów w zakresie spełniania przez osoby, o których mowa w art. 88k ust. 1 Prawa bankowego [tj. dysponowania przez bank udzielający lokat strukturyzowanych odpowiedniego zasobu kadry – przyp. aut.], wymogów posiadania odpowiedniej wiedzy, kompetencji i doświadczenia;
(3) szczegółowych kryteriów w zakresie spełniania przez osoby, o których mowa w art. 88l ust. 1 Prawa bankowego [tj. osób udzielających klientom lub potencjalnym klientom informacji o lokatach strukturyzowanych oraz zajmujących się doradztwem w zakresie wskazanych lokat – przyp. aut.], wymogów posiadania odpowiedniej wiedzy i kompetencji;
(4) trybu i warunków postępowania banków świadczących usługi w odniesieniu do lokat strukturyzowanych przy dokonywaniu oceny oraz weryfikacji spełniania przez osoby, o których mowa w pkt 2 i 3, stosowanych wobec nich odpowiednich wymogów w zakresie posiadania odpowiedniej wiedzy, kompetencji i doświadczenia, oraz tryb
i warunki postępowania w zakresie utrzymywania i doskonalenia wiedzy
i kompetencji tych osób.
Oczywistym jest więc, że celem przewodnim wskazanej delegacji ustawowej było zapewnienie, w drodze rozporządzenia, odpowiedniego poziomu ochrony klienta oraz świadczenia przez banki rzetelnych i bezpiecznych usług związanych
z zakładaniem i obsługą lokat strukturyzowanych. Przypomnieć jednocześnie należy, że coraz popularniejsze w ostatnim czasie w Polsce lokaty strukturyzowane,
to produkty, które z jednej strony dysponują cechami klasycznej lokaty bankowej, vide sprecyzowany czas inwestycji, z drugiej zaś – co świadczy o ich atrakcyjności – są formą inwestycji na rynku kapitałowym. Podkreślić należy, że ów drugi element składowy lokaty niesie z sobą pewne ryzyko. Część bowiem środków może być inwestowana w stosunkowo bezpieczne formy inwestycje (np. obligacje skarbowe), część zaś już w bardziej ryzykowne środki, przykładowo w krajowe i zagraniczne rynki akcji, surowce czy też waluty.
W rozdziale drugim projektu rozporządzenia zawarto m.in. regulacje dotyczące możliwości traktowania klientów tak jak klientów profesjonalnych lub detalicznych. Ponadto wskazano zasady przyjmowania lub przekazywania świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych przez banki w związku z prowadzeniem usług w odniesieniu do lokat strukturyzowanych. W rozdziale tym sprecyzowano również kwestie dotyczące uczciwego obrotu oraz informacji dotyczących istnienia, charakteru oraz wysokości świadczeń pieniężnych, w tym opłat i prowizji, lub świadczeń niepieniężnych,
a w przypadku gdy ich wysokość nie może zostać oszacowana – metodę obliczania tej wysokości, oraz informacje o mechanizmach przyjmowania lub przekazywania tych świadczeń pieniężnych, w tym opłat i prowizji, lub świadczeń niepieniężnych, przy czym drobne świadczenia niepieniężne mogą zostać opisane w sposób ogólny, a pozostałe świadczenia niepieniężne należy oszacować i ujawnić oddzielnie (§ 8 ust 2). Sprecyzowano również zasady udzielenia doradztwa inwestycyjnego w zakresie zakładania i prowadzenia lokat strukturyzowanych.
Dodać należy, że w §22 uregulowano kluczowe postanowienia, które powinien zawierać bankowy regulamin świadczenia usług w odniesieniu do lokat strukturyzowanych. W szczególności, zaliczyć do nich należy:
1) tryb i warunki zawierania umowy, o której mowa w ust. 1;
2) tryb, warunki i formę ustanawiania pełnomocnictw przez klienta;
3) zakres i sposób wykonywania usługi w odniesieniu do lokat strukturyzowanych, która wykonywana będzie na podstawie umowy, o której mowa w ust. 1;
4) sposoby i terminy wnoszenia przez klienta opłat i prowizji związanych z usługą
w odniesieniu do lokat strukturyzowanych wykonywaną na rzecz klienta w związku
z umową, o której mowa w ust. 1, oraz sposób i tryb określania ich wysokości;
5) sposób postępowania banku w przypadku, gdy klient nie dostarcza środków pieniężnych w terminach określonych w umowie lub w odrębnych przepisach;
6) postanowienia zabezpieczające interesy banku w przypadku niewywiązania się klienta z przyjętych zobowiązań, a także sposoby zaspokajania roszczeń banku;
7) zakres odpowiedzialności banku za szkody powstałe wskutek niewykonania lub
nienależytego wykonania przez bank zobowiązań powstałych w związku z zawarciem
umowy, o której mowa w ust. 1;
8) sposób, tryb oraz terminy przekazywania klientowi informacji dotyczących świadczonej na jego rzecz usługi w odniesieniu do lokat strukturyzowanych, jak również zakres tych informacji;
9) zasady powierzania przez bank podmiotowi trzeciemu wykonywania poszczególnych czynności stanowiących daną usługę w odniesieniu do lokat strukturyzowanych, jeżeli powierzanie jest przewidziane;
10) sposoby i terminy załatwiania skarg składanych przez klienta;
11) tryb i warunki odstąpienia, wypowiedzenia oraz rozwiązania umowy, o której mowa w ust. 1;
12) tryb, terminy i warunki zmiany regulaminu, a także sposób informowania klienta
o tych zmianach.
W dalszej części rozporządzenia uregulowano kwestie związane z tzw. sprzedażą krzyżową. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu: ,,Wprowadzenie ich na gruncie projektu rozporządzenia jest konsekwencją uwzględnienia wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych w zakresie praktyk sprzedaży krzyżowej. Praktyki sprzedaży wiązanej stanowią powszechną strategię stosowaną przez podmioty świadczące detaliczne usługi finansowe w całej Unii. Pomimo, iż mogą one zapewniać korzyści klientom detalicznym, to jednocześnie mogą stanowić również praktyki, które nie uwzględniają w odpowiedni sposób interesów klienta. Na przykład, pewne formy praktyk sprzedaży wiązanej, a mianowicie praktyki, w ramach których dwie usługi finansowe lub większa ich liczba sprzedaje się razem w pakiecie i przynajmniej jedna z tych usług nie jest dostępna osobno, mogą zakłócać konkurencję oraz wpływać niekorzystnie na mobilność klientów oraz ich zdolność do dokonywania świadomych wyborów. Przykładem praktyk wiązanych może być konieczność otwarcia rachunku bieżącego w przypadku świadczenia innej usługi na rzecz klienta detalicznego”.
W projekcie rozporządzenia zawarto ponadto regulacje precyzujące tryb
i warunki działania banków przygotowujących omawiane lokaty strukturyzowane lub udzielających klientom porad w kwestii opracowania lokat strukturyzowanych. W § 29 wskazano wymogi, jakimi musi kierować się bank przy opracowywaniu grupy docelowej do danej lokaty strukturyzowanej. W § 29 ust. 2 wyszczególniono najważniejsze kryteria, jakimi powinien kierować się bank przy profilowaniu grupy docelowej. Zalicza się do nich m.in.:
1) rodzaj klientów, do których dany produkt jest skierowany, z uwzględnieniem podziału klientów na kategorie, o których mowa w art. 88b ust. 4 ustawy;
2) wiedzę i doświadczenie w odniesieniu do rodzaju danej lokaty strukturyzowanej, jej właściwości lub zagadnień związanych z daną lokatą strukturyzowaną, które powinni posiadać klienci docelowi, aby zrozumieć cechy i ryzyka związane z daną lokatą strukturyzowaną;
3) sytuację finansową klienta docelowego;
4) tolerancję ryzyka oraz zgodności wskaźnika zysku do ryzyka związanego z lokatą strukturyzowaną oraz zakładanej stopy zwrotu z grupą docelową […];
5) cele inwestycyjne i potrzeby inwestycyjne klientów, które mają być zaspokojone przez daną lokatę strukturyzowaną, z uwzględnieniem ogólnej strategii inwestycyjnej klienta docelowego, obejmującej w szczególności horyzont czasowy inwestycji, przy czym cele i potrzeby klienta mogą zostać uszczegółowione poprzez określenie konkretnych aspektów inwestycji oraz oczekiwań klientów docelowych w odniesieniu do tych aspektów szczegółowych. Podkreślić należy, że wskazane powyżej wymagania nie stanowią listy zamkniętej. Bank może kierować się również innymi, dodatkowymi przesłankami przy określaniu grupy docelowej. W wyniku powyższego profilowania, bank dysponować będzie również informacjami o grupach klientów stanowiących tzw. negatywną grupę docelową.
W § 32 zawarto wymóg, by bank podczas opracowywania lokat strukturyzowanych, zatrudniał osoby posiadające fachową wiedzę niezbędną
do zrozumienia właściwości i czynników ryzyka związanych z tymi lokatami strukturyzowanymi. Po drugie zaś, projektuje się nałożenie na banki obligu dokonywania regularnych przeglądów lokat strukturyzowanych, w ramach których, m. in. bank ma sprawdzać, czy lokata:
1) pozostaje spójna z potrzebami, cechami i celami grupy docelowej;
2) jest rekomendowana lub oferowana grupie docelowej lub jest zawierana lub jest umożliwiane zawarcie umowy tej lokaty przez grupę docelową;
3) jest rekomendowana lub oferowana klientom, z których potrzebami, cechami
i celami lokata strukturyzowana nie jest zgodna lub jest zawierana lub jest umożliwiane zawarcie umowy lokaty strukturyzowanej przez takich klientów;
4) ze względu na jej cechy lub koszty lub opłaty z nią związane nie ma negatywnego wpływu na grupę docelową ani nie stanowi zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania lub stabilności rynków finansowych.
W § 34 – 46 unormowano kwestie dotyczące rekomendowania, oferowania, zawierania lub umożliwiania zawarcia umowy lokaty strukturyzowanej. W § 34 ust. 1 wskazano generalną zasadę, że: Bank, podejmując decyzję o zakresie lokat strukturyzowanych opracowanych przez ten bank lub przez inny podmiot, jakie zamierza rekomendować, oferować, zawierać lub umożliwiać zawarcie umowy tych lokat strukturyzowanych, oraz o rodzaju usług, jakie zamierza świadczyć, uwzględnia charakter lokaty strukturyzowanej, usługi w odniesieniu do lokat strukturyzowanych oraz grupy docelowej.
W § 47 – 48 określono, wspomnianą w art. 88j ust. 1 ustawy Prawo bankowe, kwestię przekazywania klientowi detalicznemu lub klientowi profesjonalnemu, na trwałym nośniku, regularnych sprawozdań związanych z wykonywaniem umowy
o świadczenie usług w odniesieniu do lokat strukturyzowanych, uwzględniające rodzaj i złożoność lokat strukturyzowanych będących przedmiotem świadczonej usługi, charakter świadczonej usługi w odniesieniu do lokat strukturyzowanych oraz koszty związane z tymi usługami świadczonymi na rzecz klienta.
W § 49 - 62 unormowano m.in. obowiązki spoczywające na banku w zakresie zapewniania wiedzy i kompetencji pracowników w zakresie udzielania i obsługi lokat strukturyzowanych.
Podkreślić należy, że w § 63 (przepisy przejściowe i końcowe) wskazano,
że banki prowadzące działalność na podstawie zezwolenia udzielonego przed dniem wejścia w życie rozporządzenia dostosują prowadzoną działalność do przepisów rozporządzenia w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia.
Vacatio legis omawianego rozporządzenia określone zostało na 14 dni od dnia ogłoszenia.
