W najbliższym tygodniu, w dniach 24-26 marca br. podczas 22 posiedzenia Senatu RP X kadencji zostanie poddany drugiemu czytaniu senacki projekt ustawy o Agencji Spójności i Rozwoju. Zdaniem dwudziestu ośmiu senatorów, wnioskodawców projektu, utworzenie Agencji Spójności i Rozwoju umożliwi zapewnienie przejrzystego i uczciwego sposobu podział środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej. Nowa agencja, która miałaby znajdować się w strukturze administracji miałaby wykonywać zadania z zakresu zarządzania niektórymi funduszami Unii Europejskiej. Zdaniem wnioskodawców, dla efektywnego zarządzania i wydawania środków finansowych pochodzących z budżetu Unii, co ma kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego Polski, niezbędne jest zapewnienie współpracy administracji rządowej i samorządowej.
W związku z powyższym, senatorowie proponują utworzenie nowej instytucji, tj. Agencji Spójności i Rozwoju, która ma się stać tzw. instytucją zarządzającą, o której mowa w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu na rzecz Zarządzania Granicami i Wiz. To właśnie we wspomnianym rozporządzeniu wskazano expressis verbis, że to właśnie instytucja zarządzająca ponosi główną odpowiedzialność za skuteczne i efektywne wdrażanie funduszy, a zatem wykonuje znaczną liczbę zadań.
W dokumencie „Ocena Skutków Regulacji” wnioskodawcy zaznaczają, że: ,,[...] doświadczenia z ostatnich lat wskazują na to, że dotychczasowy model instytucjonalny, oparty na dominacji administracji rządowej w realizacji programów unijnych, sprawdza się w ograniczonym stopniu. Choć samorząd uczestniczy w wykonywaniu i ponosi odpowiedzialność za Regionalne Programy Operacyjne, to jego doświadczenie i potencjał wykorzystywany jest jedynie w ograniczonym zakresie. Dodatkowym argumentem za poszukiwaniem nowych, optymalnych form instytucjonalnych, jest szczególne wyzwanie agendy budżetowej 2021–2027, jakim jest programowanie i zarządzanie dodatkowymi, znacznymi środkami finansowymi Unii Europejskiej z Pakietu Odbudowy po COVID-19". Agencja Spójności i Rozwoju ma zarządzać środkami finansowymi z funduszy, wskazanych we wspomnianym rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady. Projektowanej agencji nie mają zaś podlegać środki z Europejskiego Funduszu Rolnego czy też Europejskiego Funduszu na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Jednym z najistotniejszych celów, jakie zgodnie z projektem realizować ma przyszła agencja, jest programowanie i zarządzanie środkami finansowymi z budżetu Unii Europejskiej, w zakresie i na zasadach określonych w ustawie, które oparte będzie na współdziałaniu rządu i administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w dialogu z partnerami społecznymi i gospodarczymi. Wspomniane programowanie i zarządzanie cechować się ma również efektywnością, profesjonalizmem oraz politycznej bezstronności - vide art. 4 ust. 1 - 4 projektu.
Zadania przyszłej Agencji Spójności i Rozwoju dotyczyć mają między innymi:
- przygotowanie propozycji kryteriów wyboru projektów, spełniających warunki określone w przepisach rozporządzenia ogólnego;
- zawieranie z wnioskodawcami umów o dofinansowanie projektu lub podejmowanie decyzji o dofinansowaniu projektu;
- zapewnienie aktualności i poprawności danych służących do monitorowania realizacji programu operacyjnego;
- prowadzenie kontroli realizacji programu operacyjnego, w tym weryfikacja prawidłowości wydatków ponoszonych przez beneficjentów – w przypadku krajowego programu operacyjnego;
- ewaluacja programu operacyjnego;
- nakładanie korekt finansowych;
- monitorowanie postępów realizacji programu operacyjnego;
- zapewnianie informacji o programie operacyjnym i jego promocja;
-opiniowanie projektów aktów normatywnych organów władzy publicznej dotyczących funduszy Unii Europejskiej lub związanych z tymi funduszami.
Uwypuklić należy fakt, że w zamierzeniach wnioskodawców wyjątkowa ma być struktura najważniejszego organu agencji, tj. Rady Agencji. W jej skład wchodzić ma jako współprzewodniczący minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego oraz ministrowie właściwi do spraw administracji publicznej, finansów publicznych, gospodarki, klimatu. Ponadto, w skład Rady wejść ma osoba wybrana przez członków strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego – jako współprzewodniczący Rady. Komisja ta ma powoływać również ośmiu członków Komisji. Dodatkowo, o mieszanym charakterze tego organu świadczy fakt, że w zamierzeniach senatorów wnioskodawców, w skład organu wejść mają przedstawiciele Prezydenta RP, Sejmu, Senatu oraz Najwyższej Izby Kontroli.
Planuje się, że ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Zauważyć trzeba, że jeżeli Senat skorzysta z przysługującego mu prawa inicjatywy ustawodawczej, wówczas to Sejm rozpocznie prace legislacyjne nad projektem ustawy.
