W związku z podjętymi przez Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej pracami legislacyjnymi nad projektem Ustawy o Systemie Informacji Finansowej, organ inicjujący proces ustawodawczy skierował wspomniany projekt do uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych oraz opiniowania.
Do udziału w konsultacjach publicznych zaproszono liczną grupę reprezentantów stowarzyszeń, związków oraz izb organizacji samorządu gospodarczego, w tym: Związek Banków Polskich, Izbę Domów Maklerskich, Związek Pracodawców Business Centre Club, Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych czy też Bank Gospodarstwa Krajowego.
Impulsem, który spowodował zainicjowanie prac nad nowym aktem prawnym jest konieczność implementacji do systemu polskiego prawa treści art. 1 pkt 19, art. 1 pkt 25 lit b oraz art. 1 pkt 42 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającej dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE. W szczególności zwrócić należy na treść art. 1 pkt 19 Dyrektywy PE i Rady (UE) 2019/843 stanowiący, że:
- Państwa członkowskie ustanawiają scentralizowane, automatyczne mechanizmy, takie jak centralne rejestry lub centralne systemy wyszukiwania danych elektronicznych, które umożliwiają terminową identyfikację dowolnej osoby fizycznej lub prawnej posiadającej lub kontrolującej rachunki płatnicze oraz rachunki bankowe identyfikowane za pomocą IBAN, zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 260/2012 (*), a także skrytki depozytowe w instytucji kredytowej na ich terytorium. Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o specyfice tych mechanizmów krajowych.
- Państwa członkowskie zapewniają, aby informacje przechowywane w scentralizowanych mechanizmach, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, były bezpośrednio i natychmiastowo dostępne dla krajowych jednostek analityki finansowej z zachowaniem ich pierwotnej formy i treści. Informacje te są również dostępne dla właściwych organów krajowych do celów wykonywania ich obowiązków na mocy niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie zapewniają, by wszystkie jednostki analityki finansowej były w stanie dostarczyć terminowo informacje przechowywane w scentralizowanych mechanizmach, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, każdej innej jednostce analityki finansowej, zgodnie z art. 53.
Wspomniane ,,scentralizowane automatyczne mechanizmy” mają zostać utworzone w państwach członkowskich Unii Europejskiej do dnia 10 września 2020 roku, zaś ich integracja ma zostać zakończona do dnia 10 marca 2021 roku. Zasadniczym powodem dla którego państwa UE zobligowane są wdrożyć scentralizowane automatyczne mechanizmy jest dostosowanie systemu prawa Unii w zakresie zwiększenia efektywności przepisów regulujących zwalczanie procederu prania pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a co z tym związane - poprawa transparentności przepływów finansowych realizowanych w systemie finansowym UE. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. ma zapewnić skuteczniejsze funkcjonowanie organów kontrolnych odpowiedzialnych za wykrywanie środków finansowych pochodzących z działalności o charakterze przestępczym lub służących finansowaniu działalności terrorystycznej.
Wnioskodawca podkreśla, że obecnie w Polsce nie funkcjonuje rozwiązanie systemowe umożliwiające zapewnienie szybkiego dostępu do danych dotyczących przechowywania środków pieniężnych oraz innych form płynnych aktywów. Utrudnienie stanowi fakt, że środki finansowe i inne aktywa mogą być przechowywane zarówno przez banki jak i liczne formy instytucji finansowych. Jednocześnie podkreślić należy, że wspomnianym systemem o wskazanych wcześniej funkcjonalnościach, nie dysponują zarówno krajowe organy podatkowe, jak i nie zawiera ich Centralna Informacja o Rachunkach (CIR). Wielość funkcjonujących obecnie w Polsce systemów zbierania danych wydłuża proces pozyskiwania niezbędnych informacji, stąd też w projekcie Ustawy o Systemie Informacji Finansowej planuje się zapewnienie funkcjonowania Systemu Informacji Finansowej. Projektuje się, że do jego podstawowych zadań należeć będzie:
- przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;
- wykrywanie poważnego przestępstwa lub prowadzenie postępowania karnego w sprawie poważnego przestępstwa, a także w celu identyfikacji, wykrycia lub zabezpieczenia mienia pochodzącego z takiego przestępstwa;
- innym celom określonym w ustawie.
Zgodnie z treścią art. 5 projektu organem właściwym w sprawach Systemu Informacji Finansowej będzie Szef Krajowej Administracji Skarbowej, który odpowiedzialny będzie za:
- administrowanie i utrzymywanie systemu teleinformatycznego służącego do obsługi Systemu Informacji Finansowej;
- opracowywanie analiz statystycznych dotyczących informacji przetwarzanych w Systemie Informacji Finansowej;
- weryfikacja prawidłowości przekazywania informacji z Systemu Informacji Finansowej podmiotom uprawnionym;
- wydawanie decyzji w przedmiocie nakładania kar pieniężnych.
Dodać trzeba, że zgodnie z projektem ustawy, instytucjami zobowiązanymi do przekazywania danych o rachunkach będą spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytową, oddziały instytucji kredytowych, banków krajowych i oddziały banków zagranicznych oraz NBP i przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na udostępnianiu skrytek sejfowych. Planuje się również nałożenie tego obowiązku na krajowe instytucje płatnicze, organy administracji publicznej - jeżeli świadczą one usługi płatnicze jak również firmy inwestycyjne.
Szczegółowymi informacjami zgromadzonymi w Systemie Informacji Finansowej dysponować będzie Generalny Inspektor Informacji Finansowej. Dostęp do danych w systemie udostępniany będzie organom ścigania, właściwym służbom, Krajowej Administracji Skarbowej. Zdaniem wnioskodawcy utworzenie nowego systemu umożliwi nie tylko realizację obowiązków wynikających z treści unijnej Dyrektywy, ale również zapewni zmniejszenie kosztów funkcjonowania i odbiurokratyzowania organów administracji publicznej, lepszy nadzór nad działaniami służb w zakresie pozyskiwania informacji o rachunkach jak również usprawni działanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
