W związku z zaistniałą sytuacją spowodowaną epidemią wirusa SARS CoV-2 odpowiedzialnego za wywoływanie choroby COVID-19, Minister Finansów zainicjował prace dotyczące nowelizacji Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 869, z późn. zm.).
Głównym celem wydania aktu zmieniającego jest konieczność zmiany regulacji normujących stosowanie tzw. stabilizującej reguły wydatkowej. Wspomniana reguła została stypizowana w art. 112d Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Przytoczony artykuł dozwala wyłączenie stosowania tzw. stabilizującej reguły wydatkowej w sytuacjach stanów nadzwyczajnych w państwie, tj. w sytuacji stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej. W przypadku stanu wyjątkowego oraz stanu klęski żywiołowej, ustawa precyzuje, że odstąpienie od stabilizującej reguły wydatkowej jest dopuszczalne jedynie w sytuacji wprowadzenia tych stanów na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Dotychczas obowiązujące brzmienie art. 112d stanowi poważne utrudnienie dla Rady Ministrów, na której spoczywa odpowiedzialność za wdrożenie licznych programów pomocowych, kluczowych m.in. dla przedsiębiorców. Stabilizująca reguła wydatkowa to mechanizm finansowy, którego celem jest powiązanie wysokości PKB z poziomem wydatków planowanych przez Radę Ministrów.
Konieczność procedowania projektu Ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych w trybie pilnym wynika z potrzeby nowelizacji ustawy budżetowej na rok 2020. W projekcie ustawy proponuje się uzupełnienie enumeratywnej regulacji zawartej w art. 112 o możliwość wyłączenia stosowania tzw. stabilizującej reguły wydatkowej jako następstwa ogłoszenia stanu epidemii na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Minister Finansów zawarł w omawianym projekcie warunki i tryb postępowania, na bazie których można określić długość ścieżki związanej z powrotem do pierwotnej kwoty wydatków (tj. sprzed pandemii wirusa), która określana będzie na podstawie skali i charakteru kryzysu i jego oddziaływaniem na gospodarkę państwa i finanse publiczne. Mechanizm stopniowego powracania do stosowania przez Radę Ministrów wcześniejszej formuły tzw. stabilizującej reguły wydatkowej proponowany jest na okres dwóch, trzech albo czterech lat po jej wyłączeniu. Zależny ma być od stanu finansów publicznych państwa i stanowić pochodną sytuacji gospodarczej i szybkości wzrostu PKB.
Wnioskodawca podkreśla, że analogiczne rozwiązanie zostało wprowadzone systemie prawa Unii Europejskiej. W tym przypadku, uruchomiona została tzw. generalna klauzula wyjścia zawierająca upoważnienie do przekroczenia limitów wynikających z reguł unijnych w zakresie zwalczania skutków związanych z epidemią COVID-19. Przypomnieć należy, że Dyrektywa Rady w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich (UE 2011/85/UE) stabilizująca reguła wydatkowa powinna być stosowana w budżetach państw członkowskich UE. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że: ,,Wprowadzona w Polsce stabilizująca reguła wydatkowa stanowi implementację ww. dyrektywy i nie wprowadza nowych ograniczeń w polityce fiskalnej, a jedynie operacjonalizuje wymagane w dyrektywie uspójnienie krajowych reguł z Paktem Stabilności i Wzrostu. Zaproponowana w marcu br. przez Komisję Europejską i zaakceptowana przez Radę Ecofin generalna klauzula wyjścia, umocowana w unijnym Pakcie Stabilności i Wzrostu, umożliwia tymczasowe odejście od zaleceń Rady UE dotyczących polityki budżetowej. Generalna klauzula wyjścia ma pozwolić w bieżącym roku na skoordynowany impuls fiskalny dla wsparcia gospodarki. Warunkiem jest brak zagrożenia dla stabilności finansów publicznych w średnim okresie”. Co ciekawe, w chwili obecnej skorzystanie z tzw. klauzuli wyjścia zadeklarowało już aż czternaście państw członkowskich Unii, łącznie z krajami dysponującymi tak silnymi gospodarkami jak Republika Federalna Niemiec, Francja czy Włochy.
Dodać należy, że projekt Ustawy o zmianie ustawy, o finansach publicznych ma szczególne znaczenie dla transparentności i przejrzystości systemu finansów publicznych. Wskazany projekt to egzemplifikacja dążenia Rady Ministrów do skutecznego przeciwdziałania negatywnych skutków gospodarczych spowodowanych pandemią, do tego zaś niezbędne jest dysponowanie przez Ministra Finansów dodatkowymi środkami w budżecie.
W projekcie wskazano, że ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.
