W dniu 31 marca b.r. do Sejmu skierowany został rządowy projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych, w związku z wystąpieniem COVID-19 w 2020 r. Projekt ten, przyjęty w szybkim tempie przez Radę Ministrów, został skierowany w tym samym dniu do rozpatrzenia przez sejmową Komisję Finansów Publicznych. Wspomnieć należy, że projekt Ustawy o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 w 2020 r.
W dokumencie załączonym do projektu ustawy - Ocena Skutków Realizacji, organ odpowiedzialny za prace nad projektem, tj. Minister Funduszy i Polityki Regionalnej wskazał, że zasadniczym celem projektu jest: konieczność wprowadzenia szczególnych i nadzwyczajnych rozwiązań, umożliwiających podejmowanie działań niwelujących negatywny wpływ pandemii na wdrażanie i realizację programów operacyjnych.
Projekt ma ustanowić regulacje, umożliwiające sprawną realizację i rozliczanie projektów, które są dofinansowywane z budżetów programów operacyjnych, w realiach pandemii wirusa COVID-19. Wnioskodawca w projekcie uwzględnił wyjątkową sytuację, w której znaleźli się zarówno beneficjenci projektów jak i wnioskodawcy, na których oddziałuje występowanie wirusa. Intencją Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej jest umożliwienie instytucjom zaangażowanym we wdrażanie środków europejskich ,,elastycznego podejścia we wdrażaniu i realizacji projektów objętych dofinansowaniem w ramach programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19”. Wspomniane uelastycznienie procedur realizacji programów operacyjnych ma być dokonywane w oparciu o nowe podstawy prawne. W ocenie wnioskodawcy, negatywne skutki wywołane przez pandemię wirusa oddziaływać będą zarówno na realizację programów operacyjnych perspektywy finansowej 2014-2020, jak i paradoksalnie - perspektywy finansowej 2007-2013. W tym ostatnim przypadku będzie to związane z będącymi w toku licznymi postępowaniami administracyjnymi.
Dodać trzeba, że obecnie obowiązująca ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (Dz. U. z 2018 r. poz. 1431, z póz zm.) nie zawiera w swej treści stosownych regulacji zawierających procedur reagowania w obliczu kryzysu.
Uwypuklić należy fakt, że omawiana ustawa (nazywana przez wnioskodawcę w uzasadnieniu do projektu – specustawą) ma z założenia mieć charakter czasowy, tj. ,, będą miały zastosowanie wyłącznie w związku z wystąpieniem w 2020 r. COVID-10, pozostałych przypadkach, o ile jest to możliwe, nadal zastosowanie będą znajdowały regulacje określone w ustawie z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020.”
Do najważniejszych rozwiązań, które wprowadzić ma nowa ustawa, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej w dokumencie OSR zalicza:
- możliwość zmiany i zawieszenie wytycznych ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego w trybie wyjątkowym,
- możliwość zmiany kryteriów wyboru projektów w każdym czasie oraz stosowania odstępstw od zatwierdzonych kryteriów w trakcie realizacji projektu,
- przesunięcie w szczególnych przypadkach ciężaru nieprawidłowości indywidualnej na budżet państwa i uwolnienie beneficjenta od odpowiedzialności za tę nieprawidłowość uregulowaną w art. 207 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych,
- możliwość uznania za kwalifikowalne wydatków na niezrealizowane cele, jeżeli beneficjent wykaże, że z dochowaniem należytej staranności i w odpowiednim czasie podejmował niezbędne działania służące ich odzyskaniu,
- w zakresie przeprowadzania konkursu, wydłużenie przewidzianych w ustawie wdrożeniowej terminów na składanie wniosków o dofinansowanie, na uzupełnienie wniosku o dofinansowanie projektu oraz na poprawienie oczywistej omyłki w tym wniosku,
- wprowadzenie nadzwyczajnego trybu wyboru projektów służących ograniczeniu wystąpienia negatywnych skutków COVID-19,
- możliwość aktualizacji harmonogramu naboru wniosków o dofinansowanie projektów,
- możliwość zmiany umowy, jeżeli na skutek wystąpienia COVID-19 realizacja postanowień umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji o dofinansowaniu projektu w zakresie wynikającym z zatwierdzonych kryteriów wyboru projektów jest niemożliwa lub znacznie utrudniona,
- wydłużenie określonych w umowach o dofinansowanie terminów składania wniosków o płatność oraz terminów zakończenia realizacji projektów,
- odrębny tryb zmiany programu operacyjnego, w przypadku gdy w związku z wystąpieniem COVID-19 konieczne jest dokonanie zmiany programu operacyjnego,
- nadzwyczajny tryb wyboru albo zmiany partnera, jeżeli w związku z wystąpieniem COVID-19 przygotowanie albo realizacja projektu partnerskiego, o którym mowa w art. 33 ust. 1 ustawy wdrożeniowej, stała się niemożliwa lub znacznie utrudniona,
- możliwość pracy zdalnej lub z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej przez komisję oceny projektów, komitet monitorujący oraz przeprowadzanie czynności kontrolnych w formie pracy zdalnej, jak i możliwość zawieszenia czynności kontrolnych oraz audytu,
- wydłużenie terminów w procedurze odwoławczej oraz możliwość wniesienia protestu w postaci elektronicznej pozwalającej na jej utrwalenie na trwałym nośniku lub w systemie teleinformatycznym,
- możliwość przedłużenia terminów w postępowaniach administracyjnych w odniesieniu do należności, o których mowa w art. 60 pkt 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 869, z późn. zm.), możliwość zawieszenia tych postępowań oraz wstrzymanie wykonania decyzji administracyjnych,
- możliwość powierzenie funkcji osobie, która dotychczas nie była wpisana do wykazu ekspertów, jeżeli na skutek wystąpienia COVID-19 istnieje konieczność skorzystania z wiedzy, umiejętności lub doświadczenia takiej osoby,
- możliwość dla instytucji zarządzającej do zapewnienia wkładu finansowego ze środków programu operacyjnego na rzecz instrumentów finansowych, przyczyniających się do przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID 19; interwencja w formie instrumentów finansowych dedykowana mitygacji wpływu COVID na przedsiębiorstwa w ramach regionalnych programów operacyjnych może być realizowana przez podmioty wybrane zgodnie z art. 38 ust. 4 rozporządzenia ogólnego lub regionalne fundusze rozwoju, o których mowa w art. 13 ust. 1a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa,
- wyłączenie stosowania przepisów zamówień publicznych do zamówień udzielanych przez podmioty, którym powierzono zarządzanie środkami w ramach instrumentów finansowych, instrumentów inżynierii finansowej oraz pomocy zwrotnej,
- możliwość zastosowania ulgi w spłacie należności, o których mowa w art. 60 pkt 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, na wniosek zobowiązanego,
- wyłącznie stosowania art. 190 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, który reguluje termin przekazania wniosku o płatność, w przypadku gdy beneficjentem projektu finansowanego ze środków europejskich jest jednostka sektora finansów publicznych,
- możliwość odstąpienia od sankcji wykluczenia z możliwości otrzymania środków europejskich, jeżeli niedokonanie zwrotu środków przez beneficjenta było skutkiem wystąpienia COVID-19,
- możliwość przedłużenia albo przesunięcia terminów na dokonanie poszczególnych czynności określonych zarówno w projektowanej ustawie, jak i w ustawie wdrożeniowej, jeżeli na skutek wystąpienia COVID-19 nie będą one mogły być dotrzymane,
- wyłączenie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych określonej w art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1440, z późn. zm.), przez osoby, o których mowa w art. 4a tej ustawy, ale tylko w przypadku gdyby naruszenie miało związek z przeciwdziałaniem negatywnym skutkom wystąpienia COVID-19.
Według szacunków wnioskodawcy, liczba potencjalnych beneficjentów przytoczonej ustawy wchodzącej w skład działań antykryzysowych rządu szacowana jest na 17,8 tys.
Wspomniany projekt ustawy, którego istotą jest przeciwdziałanie negatywnym skutkom związanym z wystąpieniem pandemii wirusa COVID-19, stanowi element całego pakietu aktów prawnych skierowanych przez Radę Ministrów do izby poselskiej. Wspomnieć trzeba, że w dniu 26 marca do Sejmu skierowany został Rządowy projekt Ustawy o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców. Obecnie zaś Sejm rozpatruje uwagi izby wyższej zgłoszone do ustaw: Ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz Ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw.
