Minister Finansów zainicjował z dniem 10 maja br. proces nowelizacji Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2077, z późn. zm.).
W związku z powyższym, na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został projekt Ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych. Podmioty zaangażowane w proces uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych oraz opiniowania projektu nowelizacji mają czas na zgłaszanie uwag do 10 czerwca 2019 r.
W uzasadnieniu do omawianego projektu ustawy wskazano, że najistotniejszymi celami nowelizacji ustawy o finansach publicznych są:
- poprawa procesu planowania działalności administracji i wzmocnienie systemu zarządzania i kontroli w sektorze finansów publicznych,
- wprowadzenie zasady rozliczalności realizacji celów,
- rozszerzenie dostępu do uzyskiwania kwalifikacji audytora wewnętrznego,
- zaproponowanie nowych regulacji usprawniających oraz wzmacniających system audytu wewnętrznego.
Zamiarem wnioskodawcy jest wprowadzenie zmian w zakresie kontroli zarządczej oraz audytu wewnętrznego. Wnioskodawca konstatuje w dokumencie Ocena skutków realizacji, że w zakresie kontroli zarządczej: obecne obowiązujące przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych zawierają zasadę, zgodnie z którą kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowią działania inicjowane w celu zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, wiarygodny, oszczędny i terminowy vide treść art. 68 ust. 1 nowelizowanej ustawy.
Jednocześnie zapewnienie funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej w działach administracji rządowej powierzone jest obecnie właściwemu ministrowi. Powoduje to, że dotychczas wyodrębniono w ustawie dwa poziomy kontroli zarządczej, co ostatecznie doprowadziło do powstania wyraźnego dualizmu zarówno odpowiedzialności - kierownik jednostki w dziale i minister, jak i planowania działalności - na poziomie działu i ministerstwa/jednostek w dziale, w ramach planu działalności ministra oraz planów działalności jednostek w dziale. Dlatego wnioskodawca, tj. Minister Finansów proponuje wprowadzenie rozwiązania polegającego na przypisaniu odpowiedzialności w powyższym zakresie tylko kierownikom jednostek sektora finansów publicznych, zaś w jednostkach samorządu terytorialnego – jak dotychczas: wójtom, burmistrzom, prezydentom miast lub przewodniczącym zarządu jednostki samorządu terytorialnego, a więc osobom, które są najwłaściwsze z punktu widzenia skutecznego zarządzania i odpowiedzialności za efekty.
W ramach prac nad projektem zmian w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wskazano słabości systemu planowania działalności administracji rządowej.
Do wspomnianych słabych stron zaliczono w szczególności:
- uwzględnianie wyłącznie priorytetów ministrów w związku z opracowywaniem planów działalności kierowanych przez nich działów administracji rządowej;
- podkreślono brak jednego organu, którego zadaniem byłoby wskazywanie priorytetowych celów Rady Ministrów,
- w końcu expressis verbis wskazano na dobrowolność w zakresie powiązania celów operacyjnych z celami strategicznymi, oraz brak zsynchronizowania kalendarza stawiania celów i ich rozliczania z procesem budżetowym.
Kluczową zmianą proponowaną w projekcie będzie ustanowienie Prezesa Rady Ministrów organem, który określać będzie ministrom, wojewodom i organom podległym lub przez niego nadzorowanym najważniejsze cele. Te z kolei służyć będą ministrom, aby mogli oni określać cele dla struktur podległych im podległych.
Ponadto, projektuje się ustanowienie zasady rozliczalności realizowanej w drodze oceny realizacji celów. Umożliwić ma ona uzyskanie przez Prezesa Rady Ministrów danych zawierających ocenę działalności podległych premierowi struktur. Celem zmian w ustawie o finansach publicznych ma być zsynchronizowanie terminów stawianych celów z procesem budżetowym. Zmianie ulec ma definicja kontroli zarządczej istniejącej w sektorze finansów publicznych. Jej istotą ma być podkreślenie znaczenia kontroli zarządczej, postrzeganej jako system zarządzania i kontroli. Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy, intencja Ministra Finansów co do zmiana definicji kontroli zarządczej podyktowana jest z koniecznością ukierunkowania i wzmocnienia systemu zarządzania i kontroli (kontroli zarządczej) na poziomie operacyjnym.
W projekcie ustawy proponuje się również rozszerzenie dostępu do uzyskiwania kwalifikacji audytora wewnętrznego w sektorze publicznym. W proponowanym art. 277 wymienia się wymogi, które będzie musiała spełnić osoba, ubiegająca się o zostanie audytorem wewnętrznym, tj.:
1) posiadanie obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego państwa, którego obywatelom, na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego, przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych oraz korzystanie z pełni praw publicznych;
3) nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
4) posiadanie wyższego wykształcenia;
5) posiadanie następujące kwalifikacje do przeprowadzania audytu wewnętrznego:
- a) złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin, o którym mowa w art. 278, zwany dalej „egzaminem państwowym”, lub
- b) uzyskała jeden z certyfikatów: Certified Internal Auditor (CIA), Certified Government Auditing Professional (CGAP), Certified Information Systems Auditor (CISA), Association of Chartered Certified Accountants (ACCA), Certified Fraud Examiner (CFE), Certification in Control Self Assessment (CCSA), Certified Financial Services Auditor (CFSA) lub Chartered Financial Analyst (CFA), lub
- c) złożyła, w latach 2003–2006, z wynikiem pozytywnym egzamin na audytora wewnętrznego przed Komisją Egzaminacyjną powołaną przez Ministra Finansów,
lub
- d) uprawnienia biegłego rewidenta lub
- e) dwuletnią praktykę w zakresie audytu wewnętrznego i legitymuje się świadectwem ukończenia studiów podyplomowych w zakresie audytu wewnętrznego, wydanym przez jednostkę organizacyjną, która w dniu wydania świadectwa była uprawniona, zgodnie z odrębnymi ustawami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych lub prawnych.
Istotnym jest, wyliczenie w treści art. 274 ust. 1 listy podmiotów w których prowadzić się będzie audyt wewnętrzny, tj. w:
1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;
2) ministerstwach;
3) urzędach wojewódzkich;
4) izbach administracji skarbowej;
5) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w tym w zarządzanych przez niego funduszach;
6) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w tym w funduszach zarządzanych przez
Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
7) Narodowym Funduszu Zdrowia;
8) Krajowym Zasobie Nieruchomości.
Ponadto, audyt wewnętrzny prowadzić będzie się także w danym roku budżetowym w:
1) państwowych jednostkach budżetowych, jeżeli kwota dochodów lub kwota wydatków ujętych w projekcie planu finansowego lub w planie finansowym,
2) uczelniach publicznych, jeżeli kwota przychodów lub kosztów ujętych w projekcie planu
rzeczowo-finansowego lub planie rzeczowo-finansowym,
3) samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, które nie zostały utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli kwota przychodów lub kosztów ujętych w projekcie planu finansowego lub w planie finansowym,
4) agencjach wykonawczych, jeżeli kwota przychodów lub kosztów ujętych w projekcie planu finansowego lub w planie finansowym,
5) jednostkach sektora finansów publicznych obsługujących państwowe fundusze celowe, jeżeli kwota przychodów lub kosztów funduszu ujętych w projekcie planu finansowego lub w planie finansowym,
6) jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli kwota dochodów i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów ujęta w projekcie uchwały budżetowej lub w uchwale budżetowej – na dzień 1 stycznia tego roku budżetowego jest wyższa niż 45 000 tys. zł.
W projekcie, w art. 278 proponuje się również wskazanie w drodze szczegółowego wyliczenia dziedzin, które wchodzą w zakres egzaminu państwowego przeprowadzanego dla kandydatów do prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych. W kolejnych artykułach projektu podaje się regulacji m.in.: skład i tryb powoływania komisji egzaminacyjnej tworzonej przy Ministrze Finansów, zasady przeprowadzania egzaminu państwowego, zasady przeprowadzania audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych.
Planuje się wejście ustawy w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.
