W Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji ukazał się projekt Ustawy Prawo zamówień publicznych. Wraz ze wspomnianym projektem, ogłoszony został przez Ministra Przedsiębiorczości i Technologii równolegle projekt Ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych. Drugi z wymienionych projektów zawiera w swej treści przepisy o charakterze dostosowującym, przejściowym i zmieniającym. Podkreślić należy, że nowy projekt ustawy Prawo zamówień publicznych ma na celu nie poddanie nowelizacji dotychczas obowiązującej Ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r. ( Dz. U. 2004 Nr 19 poz. 177), lecz zastąpienie jej całkowicie nowym aktem prawnym. W chwili obecnej trwają konsultacje publiczne i uzgodnienia międzyresortowe, które zakończyć się mają z końcem lutego.
O znaczeniu dla systemu prawa krajowego wspomnianego projektu ustawy Prawo zamówień publicznych, świadczy fakt, że w ocenie skutków regulacji dotyczącej projektu drugiej wspomnianej powyżej ustawy, tj. Ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych, przewiduje się, że zmiana prawa zamówień publicznych będzie się wiązać z koniecznością aktualizacji odesłań do nowej ustawy aż w pięćdziesięciu sześciu ustawach (sic!).
Ponadto, wejście w życie nowego prawa zamówień publicznych wymagać będzie zmiany zarówno przepisów wyłączających stosowanie nowej ustawy, jak i regulujących odrębne procedury udzielenia zamówienia publicznego, łącznie w szesnastu ustawach. Wspomnieć należy również, że jedna ze zmian dotyczyć będzie zmian w prawie karnym materialnym. Przypomnieć należy, że obecnie art. 305 § 1 Kodeksu karnego penalizuje czyn tzw. zmowy przetargowej, stanowiąc, że: ,,Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, udaremnia lub utrudnia przetarg publiczny albo wchodzi w porozumienie z inną osobą działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. W treści projektu Ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych, projektuje się radykalne zaostrzenie wysokości kary pozbawienia wolności od 3 do 8 lat.
Przypomnieć trzeba, że zamiar wprowadzenia nowego prawa zamówień publicznych wynika ze Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, przyjętej przez Radę Ministrów 16 lutego 2016 r. Zdaniem wnioskodawcy, okres czternastu lat jaki upłynął od wejścia w życie ustawy Prawo zamówień publicznych, jest wystarczający by stwierdzić, że wobec zmieniających się realiów prawnych i gospodarczych oraz nieustannej implementacji do systemu prawa krajowego przepisów prawa unijnego, zachodzi konieczność gruntownej zmiany prawa zamówień publicznych. Zgodnie ze wspomnianą Strategią na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, konieczność uchylenia dotychczas obowiązującej ustawy i przyjęcia w to miejsce nowej wynika również z przekonania, że usprawnienie procedur związanych z zamówieniami publicznymi, umożliwi zapewnienie stałego wzrostu gospodarczego dzięki zrównoważonej polityce gospodarczej. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano wprost, że: ,,Celem opracowania nowej ustawy jest wprowadzenie nowych rozwiązań opartych na maksymalnej efektywności i przejrzystości udzielanych zamówień publicznych, uwzględniających jednocześnie rolę zamówień publicznych w kształtowaniu polityki państwa oraz potrzebę wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, a także innowacyjnych, nowoczesnych produktów i usług. Ponadto konieczne stało się również zwiększenie przejrzystości i spójności regulacji w zakresie zamówień publicznych”.
W Ocenie Skutków Regulacji wnioskodawca, tj. Minister Przedsiębiorczości i Technologii podkreśla, że projekt ma za zadanie umożliwić rozwiązanie takich problemów związanych z dotychczasową umową, jak:
- ponoszone wydatki nie są związane z realizacją polityki państwa oraz jego celami strategicznymi,
- znaczną liczbę wyjątków od systemu zamówień publicznych, które to obniżają transparentność tego systemu,
- preferowanie rozwiązań najtańszych zamiast bardziej efektywnych w dłuższej perspektywie,
- nieproporcjonalny względem potencjału udział przedsiębiorców z sektora MŚP w rynku zamówień publicznych,
- nieefektywne zarządzanie procesem zakupowym,
- skoncentrowanie się przez zamawiających na spełnieniu tylko wymogów formalnych zamiast na pozyskiwaniu produktów lub usług charakteryzujących się najlepszym jakościowo produktem lub usługą,
- niski odsetek zamówień udzielonych w trybie aniżeli przetarg nieograniczony i tzw. wolna ręka,
- zainteresowanie wykonawców rynkiem zamówień publicznych jest coraz niższe, w 2017 roku w przypadku 43% postępowań złożono tylko jedną ofertę,
- ograniczoną dostępność do środków odwoławczych do Krajowej Izby Odwoławczej oraz skarg na wyroki KIO do sądów powszechnych,
- niejednolitość orzecznictwa Krajowej Izby Odwoławczej i sądów powszechnych w omawianej materii,
- brak uproszczonej procedury udzielania zamówień poniżej progów unijnych,
- nieefektywny system kontroli zamówień publicznych,
- w końcu wskazać należy, że ustawa Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r. na przestrzeni lat poddawana była licznym nowelizacjom, co z kolei ma negatywny wpływ na jej przejrzystość.
Do najważniejszych zmian proponowanych w nowej ustawie zaliczyć należy m.in. wzmocnienie roli Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Do zadań urzędu należeć będzie m.in. tworzenie wzorów umów oraz gromadzenie tzw. dobrych praktyk. W obrębie Urzędu Zamówień Publicznych utworzona ma być również infolinia w ramach której realizowana ma być funkcja doradcza urzędu. Ustawa wprowadzić ma również obowiązek ewaluacji realizacji umowy oraz wprowadzenie obowiązkowego stosowania zaliczek bądź częściowych płatności w przypadku zawierania umów dłuższych niż dwanaście miesięcy.
Dodać należy, że zgodnie z projektem ustawy struktura Krajowej Izby Odwoławczej ma zostać rozbudowana o dodatkową izbę, której zadaniem ma być prowadzenie postępowań koncyliacyjnych. Celem tych postępowań ma być ułatwienie zawarcia ugody pomiędzy zamawiającym a wykonawcą w ramach sporu wynikającego z udzielonego zamówienia publicznego. Postępowanie koncyliacyjne przybrać ma formę postępowania o charakterze obligacyjnym. Przygotowany przez izbę projekt ugody nie miałby charakteru wiążącego dla stron sporu.
W zakresie poprawy systemu zamówień publicznych projekt ustawy ma m.in. wdrożyć obowiązek przeprowadzania analizy, która poprzedzać by miała udzielenie zamówienia. Ponadto, na centralne organy administracji rządowej nałożony ma być obowiązek przyjęcia strategii zarządzania dla poszczególnych kategorii zakupowych. Powyższe organy musiałyby sprecyzować, które zamówienia umożliwiają realizację polityki państwa. Ustawa wprowadzić ma wymóg koncentracji ogłoszeń o zamówieniach poniżej progów UE w publikatorze jakim jest Biuletynie Zamówień Publicznych, zaś w przypadku zamówień powyżej progów UE – w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Uproszczeniu ulec mają warunki udziału w postępowaniu, zaś tzw. przesłanki wykluczenia doprecyzowaniu. W ustawie ma również zostać zawarty katalog klauzul abuzywnych.
Jak wynika z wcześniejszych zapowiedzi przedstawicieli Rady Ministrów, planuje się uchwalenie projektu ustawy Prawo zamówień publicznych w trzecim lub czwartym kwartale tego roku.
