W dniu 9 stycznia br. Minister Sprawiedliwości zainicjował nowelizację przepisów Kodeksu karnego skarbowego, przesyłając w ramach uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny skarbowy. Wskazany projekt ustawy został również przesłany w trybie opiniowania m.in. do: Krajowej Rady Sądownictwa, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Termin zgłaszania uwag w ramach uzgodnień, opiniowania i konsultacji mija 23 stycznia tego roku.
Najważniejszym celem nowelizacji ustawy z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. 1999 nr 83 poz. 930) jest unowocześnienie przepisów zapewniających karanie sprawców dopuszczających się popełnienia przestępstw i wykroczeń skarbowych, których przedmiotem ochrony są podatki. Zwłaszcza, zdaniem ministra sprawiedliwości, istnieje potrzeba bardziej skutecznego zabezpieczenia interesów finansowych budżetu państwa, przed stratami spowodowanymi unikaniem przez podatników opodatkowania oraz wyłudzaniem nienależnego zwrotu podatku. W ocenie skutków regulacji załączonej do projektu, wnioskodawca podkreśla, że rozmiar tzw. szarej strefy w Polsce w latach 2010-2015 stanowi szacunkowo od 12% do 14% PKB. Dane prezentowane przez Najwyższą Izbę Kontroli za lata 2013-2015 wskazują, iż relacja dochodów podatkowych do PKB była niższa niż w latach wcześniejszych. Zdaniem wnioskodawcy, dane NIK-u wskazują na ,,pogorszenie się skuteczności poboru podatków i małą skuteczność organów Państwa w eliminowaniu szarej strefy”. Podkreśla się również, że konieczność kompleksowego poddania treści Kodeksu karnego skarbowego nowelizacji spowodowana jest zmianami o charakterze społecznym i gospodarczym, jakie zaszły w kraju od ostatniej, znacznej nowelizacji przepisów kodeksu w roku 2005. Zmianie uległy nie tylko sposoby popełniania przestępstw penalizowanych w przepisach Kodeksu karnego skarbowego, ale również ich charakter – podkreśla się również aspekt transgraniczny popełniania przestępstw. Przepisy Kodeksu karnego skarbowego mają za zadanie pełnienie funkcji ochronnej wobec dynamicznie zmieniających się przepisów z zakresu prawa podatkowego.
W uzasadnieniu do projektu podkreślono, że efektem zmian wprowadzonych przez przepisy nowelizujące ma być ,,utrudnienie możliwości uniknięcia odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykroczenia skarbowe, m. in. poprzez ograniczenie możliwości korzystania z instytucji czynnego żalu oraz wydłużenia okresów przedawnień przestępstw i wykroczeń skarbowych”. Oczekiwanym przez wnioskodawcę efektem nowelizacji ma być zapewnienie wzrostu skuteczności ścigania sprawców przestępstw skarbowych.
Do najważniejszych zmian w przepisach prawa karnego skarbowego zaliczyć należy przede wszystkim zmianę przesłanek skuteczności instytucji czynnego żalu sprawcy w postępowaniu karno-skarbowym. Przypomnieć należy, że obecne brzmienie art. 16 § 5 pkt 2 k.k.s. stanowi, że zawiadomienie przez sprawę, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone: ,, po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony”. Proponowane, nowe brzmienie art. 16 § 5 pkt 2 k.k.s. stanowić ma, że:
Przepis § 1 stosuje się tylko wtedy, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym. Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia – uiścić ich równowartość pieniężną; nie nakłada się obowiązku uiszczenia ich równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.
W treści projektu przewiduje się również karalność przygotowania do popełnienia czynu zabronionego stypizowanego w art. 69a. Przypomnieć należy, że dotyczy on obecnie sprawcy, który wbrew przepisom ustawy, naruszając warunki zastosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy, produkuje, magazynuje lub przeładowuje wyroby akcyzowe poza składem podatkowym. Po nowelizacji, karalne ma być również podejmowanie czynności zmierzających do produkcji lub magazynowania wyrobów akcyzowych poza składem podatkowym, lub podejmowanie czynności mających stworzyć ku temu warunki, w szczególności w tymże celu wchodzenie w porozumienie z innymi osobami, uzyskiwanie, lub przysposabianie środków lub sporządzanie plan działania. Sprawca takiego czynu podlegać ma karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
Dodać należy, że nowelizacji ulec ma również treść art. 23 § 1 dotycząca wymiaru kary grzywny. Obecnie stanowi on, że: ,,Wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej; jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720”. Według propozycji ministra sprawiedliwości, po nowelizacji treść art. 23 § 1 ma stanowić, że: ,,Wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej; jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 20, najwyższa – 720”. Podniesienie liczby stawek dziennych kary grzywny związane jest ze stopniowym wzrostem minimalnego wynagrodzenia krajowego. Praktyka orzecznicza sądów wykazuje, że sądy orzekają karę stypizowaną w treści art. 23 § 1 w coraz niższej ilości stawek dziennych. Zdaniem ministra sprawiedliwości, sprawcy przestępstw ściganych na mocy kodeksu karnego skarbowego zbyt często korzystają z możliwości zamiany kary grzywny na pracę społecznie użyteczną.
Do innych zmian proponowanych w projekcie zaliczyć należy m.in. podniesienie górnej granicy kary grzywny orzekanej w postępowaniu mandatowym, w świetle przepisów kodeksu karnego skarbowego z dwukrotnej do pięciokrotnej wysokości wynagrodzenia minimalnego. De facto oznaczać to będzie realną możliwość znacznego podwyższenia wysokości nakładanych mandatów za wykroczenia skarbowe. Ponadto, rozszerzeniu ulec ma katalog przypadków, w których sąd będzie miał możliwość orzeczenia środka karnego w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności, jak również ułatwienie karania recydywistów w ramach tzw. recydywy skarbowej specjalnej, w postaci możliwości zastosowania przez sąd nadzwyczajnego zaostrzenia kary, bez funkcjonującego obecnie zapisu o konieczności odbycia części zasądzonej sprawcy kary. Projektuje się również wydłużenie okresu przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych z lat 3 do 4.
Projekt przewiduje również derogację części art. 44 k.k.s., konkretnie § 2, stanowiącego, że karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. W obecnym stanie prawnym, pomimo że okres przedawnienia określonych przestępstw wynosi co do zasady 10 lat, to niejednokrotnie ma miejsce jego skrócenie do 5 lat z powodu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
